معمای تداوم حضور نظامی آمریکا در عراق و پیامدهای آن برای منافع و امنیت پایدار جمهوری اسلامی ایران

معمای تداوم حضور نظامی آمریکا در عراق و پیامدهای آن برای منافع و امنیت پایدار جمهوری اسلامی ایران

محمد کمالی گوکی^[1] | سینا علیزاده^[2]

چکیده

 پژوهش حاضر به‌دنبال تبیین دو موضوع کلیدی معمای تداوم حضور نظامی آمریکا در عراق و پیامدهای آن برای امنیت ملی ایران است. مداخله و حضور نظامی آمریکا در عراق، مخاطرات امنیتی متعددی را برای جمهوری اسلامی ایران به وجود آورده است. از این رو، فعالسازی و به‌کارگیری سازوکارهای مختلف سیاسی-امنیتی، حقوقی، رسانه‌ای و اقتصادی- اجتماعی برای تنزل نقش‌آفرینی آمریکا در عراق، امری ضروری و اجتناب‌ناپذیر است. بدین وسیله این پژوهش به‌دنبال پاسخ به سؤال اصلی پیامدهای حضور آمریکا در عراق بر امنیت ملی ایران است. فرض محوری این پژوهش که بر پایه نظریه مجموعه امنیتی باری بوزان بنا شده، این است که تبدیل عراق به ابزاری برای کنترل و مقابله با رقبای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای آمریکا، دلیل اصلی تداوم حضور نظامی این کشور در خاک عراق است که با استفاده از روش مطالعه اسنادی به توصیف و تحلیل آن پرداخته می‌شود. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که توافقات امنیتی میان آمریکا و عراق از یک سو و عدم مخالفت جدی دولت عراق از سوی دیگر، زمینه‌های تداوم حضور این کشور در کوتاه‌مدت و میان‌مدت را فراهم می‌کنند و تداوم حضور و سلطه نظامی- امنیتی آمریکا در عراق، معمای امنیتی پیچیده‌ای است که ثبات و امنیت پایدار عراق و همسایگان آن، به‌ویژه ایران را به طور جدی تحت شعاع قرار می‌دهد. مقابله با حضور و مداخله نظامی آمریکا از سوی جمهوری اسلامی ایران، نیازمند یک الگوی مواجهه چندوجهی است که در نهایت، زمینه وابستگی متقابل امنیتی بین ایران و عراق و تنزل نقش‌آفرینی آمریکا را فراهم می‌‌سازد.

کلیدواژه‌ها: عراق، آمریکا، توافقنامه امنیتی، مداخله نظامی، جمهوری اسلامی ایران.

مقدمه

جهان پس از جنگ سرد شاهد تحولات ژئوپلیتیکی عمیقی بود. فروپاشی بلوک شرق و ظهور ایالات‌متحده به عنوان قدرت برتر جهانی، رقابت‌های جدیدی را در منطقه غرب آسیا به وجود آورد. آمریکا برای حفظ هژمونی خود در این منطقه، استراتژی‌هایی را اتخاذ کرد که شامل «طرح خاورمیانه بزرگ»^[3] و ادعای دموکراتیزه کردن ساختارهای سیاسی منطقه بود. جنگ اول خلیج‌فارس و قراردادهای دفاعی آمریکا با دول عربی منطقه نقاط عطف این استراتژی بودندکه با تهاجم آمریکا به عراق در سال 2003 این راهبرد در همسایگی جمهوری اسلامی ایران تعمیق بیشتری یافت. این تهاجم که با ادعای مبارزه با تروریسم و گسترش دموکراسی انجام شد، پیامدهای ناگوار و غیرقابل انتظاری به دنبال داشت. جنگ عراق نه تنها امنیت منطقه را به مخاطره انداخت، بلکه زمینه را برای رشد گروه‌های رادیکالی مانند داعش فراهم کرد. این جنگ طولانی و پرهزینه، فشار افکار عمومی آمریکا را به‌دنبال داشت و در نهایت منجر به امضای توافقنامه‌های امنیتی 2008 بین دو کشور شد که پایه و اساس توافقات دو کشورتا لحظه نگارش این پژوهش می باشد. نظامیان آمریکایی در 2011 خاک عراق را ترک کردند؛ اما حمله داعش به خاک این کشور در 2014 منجر به این شد که بر اساس همان توافق مذکور، مجدداً ایالات‌متحده آمریکا تحت عنوان مبارزه با تروریسم به شکل قانونی به عراق باز گردد. با شکست سرزمینی داعش در سال 2017 آمریکا از عراق خارج نشد و به حضور نظامی خود در خاک عراق ادامه داد. چراکه همسایگی و مجاورت عراق با جمهوری اسلامی ایران و حضور نظامی- امنیتی  ایالات‌متحده آمریکا در عراق به این کشور این امکان را می‌دهد که در مناسبات سیاسی، نظامی، امنیتی، اقتصادی و اجتماعی علیه جمهوری اسلامی ایران تأثیر مستقیم داشته باشد و سطح بازیگری خود را ارتقا دهد. ترور سردار سلیمانی بعد از اعتراضات اکتبر 2019 در عراق نمود بارز این راهبرد می باشد. بعد از این عملیات تروریستی مجلس عراق در قراری (غیرالزام‌آور) خواهان خروج نظامیان آمریکایی از عراق شد که در چهار دور گفت‌وگو‌های راهبردی بغداد- واشنگتن (2021-2020) نقش نظامیان آمریکایی به مستشار نظامی تغییر یافت و در بیانیه امنیتی مشترک وزرای دفاع بغداد واشنگتن در 2023 تأکید شد هیچ نیروی آمریکایی با مأموریت رزمی در خاک عراق وجود ندارد و همه نیروهای نظامی امریکا به دعوت دولت عراق برای آموزش و مشورت حضور دارند (United States Department of State, 2023). عملیات طوفان الاقصی و به طبع آن حملات گروه مقاومت اسلامی عراق علیه نظامیان آمریکایی مستقر در عراق و سوریه که منجر به تصعید سطح تنش بین مقاومت اسلامی عراق و نظامیان امریکایی شد کذب بودن ادعای فوق را ثابت کرد. در این مقطع با محوریت نخست‌وزیر عراق محمد شیاع السودانی، کمیته عالی نظامی عراق وآمریکا (2024) تشکیل شد که بر اساس آن خروج تدریجی نیروهای ائتلاف در مقابل توافق 10 ساله امنیتی سنتکام و توافق دوجانبه امنیتی کشورهای عضو ائتلاف با عراق پیشنهاد شد (defense.gov, 2024) .

نوآوری مقاله کنونی معطوف به واکاوی توافقنامه امنیتی 2008، چهار دور گفت‌وگوهای راهبردی (2020 – 2021) و تشکیل کمیته عالی نظامی (2024) واشنگتن- بغداد می‌باشد. رویکرد این پژوهش از آن جهت اهمیت دارد که مبنای روابط آمریکا و عراق در تمام توافقات سیاسی، امنیتی، نظامی و اقتصادی در یک دهه اخیر توافقنامه امنیتی 2008 بوده است. مسئله این پژوهش واکاوی اثرات حضور آمریکا در عراق بر چشم انداز امنیتی ایران و بررسی مقدورات و محذورات ج.ا.ایران در مواجهه با حضور نظامیان آمریکایی در عراق است. لذا با توجه به این واقعیت که تثبیت حضور نظامی و حفظ استراتژی آمریکا در عراق در تناقض با منافع ملی ج.ا.ایران است، پژوهش حاضر با رویکرد توصیفی- تحلیلی و با استفاده از روش مطالعه اسنادی و بهره‌گیری از منابع کتابخانه­ای در پی تبیین زمینه‌های تداوم حضور نظامی آمریکا در عراق و سازوکار مواجهه با آن با بهره‌گیری از نظریه مجموعه امنیتی باری بوزان می‌باشد.

1ـ پیشینه تحقیق

با بررسی مقالات منتشر شده در حوزه عراق و حضور آمریکا در این کشور، پژوهشگران با انبوهی از مقالات داخلی و خارجی مواجه می­شوند که هریک به بررسی ابعاد این موضوع پرداخته‌اند. عمده مقالات خارجی به پیامدها یا دستاوردهای جنگ عراق و آمریکا برای منطقه پرداخته‌اند برای مثال ریموند هینبوش^[4] (2007) در مقاله‌ای با عنوان «حمله آمریکا به عراق؛ علل و پیامدها^[5]» با تأیید ادعای رسانه‌ای جریان اصلی، علت حمله به عراق را تحقق دمکراسی و آزادی و مقابله با صلاح‌های کشتار جمعی می­داند که پیامد آن برای منطقه تحقق صلح و آرامش شد. در همین چارچوب الیسون بالیس^[6] (2023) در مقاله «جنگ عراق؛ تأثیر آن بر امنیت بین‌الملل^[7]» با ذکر مثال‌هایی حضور آمریکا در عراق را برای صلح در منطقه و سپس نظم تک‌قطبی آمریکایی ضروری می‌دانست.

حمیرا مشیرزاده (1387) در مقاله‌ای با عنوان «جنگ آمریکا علیه عراق و ساختار معنایی نظام بین‌الملل» معتقد است در شرایطی که انتظار می‌رفت جهان پس از جنگ سرد جهانی متکی بر نهادهای بین‌المللی و رشد چند جانبه‌گرایی باشد، تهاجم ایالات‌متحده به عراق به شکلی کم و بیش یک‌جانبه و بدون اخذ مجوز از نهادهای بین‌المللی ذی صلاح و مبتنی بر آموزه نوین جنگ پیش‌دستانه یا پیشگیرانه صورت گرفت. این اقدام در سطوح مختلف از جمله در سطح دولت‌ها و گروه‌های اجتماعی با واکنش‌های منفی بسیار روبه‌رو شد. از این دست مقالات بسیاری وجود دارد که صرفاً به تحلیل حضور آمریکا در عراق پرداخته‌اند به‌عنوان نمونه آخر عماد اصلانی مناره بازاری (1399) در مقاله‌ای با عنوان «معمای حضور و خروج آمریکا در عراق» به بررسی استراتژی، ابزارهای نفوذ و اهداف آمریکا در عراق پرداخته است.

گروه دیگر از مقالات به تحلیل دلایل توجیهی ماندگاری آمریکا در عراق پس از گذشت 20 سال از جنگ پرداخته‌اند: سید حسن موسوی اصل و سید فخرالدین علوی (1400) در مقاله‌ای با عنوان «مشروعیت حضور نیروهای آمریکائی در خاک عراق پس از مصوبه پارلمان عراق»، حضور نیروهای آمریکایی در خاک عراق را اگرچه با مصوبه پارلمان این کشور می‌داند. اما اصطکاک میان آن­ها و نیروهای نظامی و شبه نظامی عراقی و نارضایتی طیف وسیعی از احزاب سیاسی و مردم عراق از عملکردشان و مطالبه مردم، مقامات دولتی، سیاسی و مذهبی برای خروج آن‌ها از عراق، مشروعیت حضور این نیروها در عراق را دچار چالش نموده است. جلال درخشه و امیر رضا جعفری هرندی (1395) در مقاله‌ای با عنوان «شیوه‌های نفوذ نظامی امنیتی آمریکا در عراق» در پی آن است تا چگونگی مدیریت آمریکا بر منابع قدرت سخت در صحنه میدانی عراق را بررسی کند که به واکاوی ابزارها و شیوه های نفوذ سخت آمریکا در عراق با تمرکز بر دوره خروج نیروهای نظامی آمریکا از عراق پرداخته است و نشان می‌دهد که آمریکا به دنبال حفظ پایگاه‌های خود در عراق به شیوه‌های مختلف است.

مقالاتی هم به تاثیر حضور آمریکا در عراق بر ایران در ابعاد مختلف پرداخته‌اند که نزدیک‌ترین مقالات به پژوهش حاضر است. برای مثال محمدجعفر جوادی ارجمند (1393) در مقاله «تأثیر تهاجم نظامی آمریکا به عراق بر قدرت هوشمند ایران در این کشور» حمله امریکا به عراق را فرصتی مناسب برای ایران در تقویت نفوذ خود در ابعاد فرهنگی و سیاسی می‌داند. همچنین سید مصطفی هاشمی (2016) در مقاله «بررسی عوامل مؤثر ژئوپلیتیکی عراق و تأثیر آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران» به بررسی عوامل ژئوپلتیکی کشور عراق و اثرات مستقیم آن بر امنیت ایران پرداخته است. از این دست مقالات نیز بسیار است، اما وجه تفاوت پژوهش حاضر تحلیل علل تدوام حضور آمریکا پس از ساقط شدن دولت بعث با اتکا به توافق‌نامه امنیتی 2008 و پیامدهای این تدوام حضور بر امنیت ملی ایران است که می‌تواند در سیاست‌گذاری خارجی بسیار حائز اهمیت باشد.

2ـ چارچوب نظری

این پژوهش بر مبانی نظریه مجموعه امنیتی منطقه‌ای باری بوزان^[8] به تحلیل مسئله می‌پردازد. بنابراین لازم است در این زمینه توضیح جزئی داده شود. مفهوم امنیت در دوران پساجنگ سرد، پیچیدگی فزاینده‌ای یافته است. مکتب کپنهاک^[9] با ارائه تعریفی جامع و چندبعدی از مفهوم امنیت و تأکید بر سطح تحلیل منطقه‌ای، جایگاه برجسته‌ای در عرصه علمی مطالعات امنیتی طی دو دهه اخیر یافته است. در این میان، «نظریه مجموعه امنیتی منطقه‌ای» از سوی باری بوزان^[10] چهره شاخص مکتب کپنهاگ، برای تبیین پویایی‌های امنیتی در مناطق مختلف جهان مطرح شده است (داداندیش و کوزه گر کالجی، 1389: 86).

مجموعه امنیتی منطقه‌ای^[11] نظریه‌ای است که در تجزیه و تحلیل مسائل امنیت بین‌الملل، سطح تحلیل منطقه‌ای را به عنوان چارچوب خود برگزیده و بر آن اتکا دارد. بر اساس مضامین نظریه یاد شده، پایان جنگ سرد، جهان را به سمت برهوت ناامنی سوق داد و پرتاب شدگی یکباره جهان به سوی ناامنی، ریشه در مفروضات مکاتب رئالیستی و جهان‌گرا دارد. به این معنا که مکتب رئالیستی با تلقی دولت به‌عنوان یگانه موضوع امنیت و نیز مکتب جهان‌گرا با تلقی نظام بین‌المللی به عنوان یگانه عامل امنیت، از توجه به تحولات اصلی منطقه‌ای غفلت کرده است (نورمحمدی و فصیحی دولت شاهی، 1397: 157). در چارچوب این نظریه، بخش‌های عمده فرآیندهای «امنیتی کردن و غیرامنیتی کردن» در خوشه‌های مجموعه‌های منطقه‌ای نمود می‌یابد (Busan and Waever, 2009: 53-54). همسایگی و مجاورت سرزمینی از نظر بوزان برای موجودیت یک مجموعه امنیتی ملاک ارزشمندی است (Buzan and Waever, 2009: 113). از نظر وی، در شکل‌گیری دوستی و دشمنی موضوعاتی همچون مذهب، تاریخ، تمایلات قومی، فرهنگ و جغرافیا تأثیرگذار است (Buzan and Waever, 2003: 50). با وجود این چهار متغیر، بوزان از یک عامل دیگر نیز به نام نفوذ یا پوشش نام می‌برد که هرچند ذاتی یک مجموعه امنیتی منطقه‌ای نیست، اما می‌تواند پویایی‌های درونی یک مجموعه را تحت تأثیر قرار دهد و حتی تغییراتی در آن ایجاد کند. بر پایه این نظریه، نفوذ زمانی اتفاق می‌افتد که قدرت‌های خارجی با دولت‌های تشکیل‌دهنده یک مجموعه امنیتی یک صف‌بندی امنیتی را تشکیل دهند. این امر به واسطه منطق توازن قوا که درون هر منطقه وجود دارد تسهیل می‌شود. به نظر بوزان، شکل استاندارد مجموعه امنیتی منطقه‌ای، الگویی از رقابت، توازن قوا و ائتلاف میان قدرت‌های اصلی منطقه است. باید به این الگو، تأثیرات نفوذ قدرت‌های خارجی را هم افزود (Buzan and Waever, 2009: 58). از منظر رهیافت کپنهاگ، پوشش یا نفوذ از اهمیت بالایی در محاسبات رفتاری یک مجموعه امنیتی برخوردار است. کشور عراق با موقعیت ژئوپلیتیک خود در منطقه غرب آسیا از این مقوله مستثنی نیست و به شدت تحت تأثیر نفوذ خارجی با بازیگری ایالات‌متحده آمریکا قرار دارد. به عبارت دیگر، می‌توان گفت مهم‌ترین عامل نفوذ در غرب آسیا و بالتبع در کشور عراق، ایالات‌متحده آمریکا است که از اوایل دهه 1990 با حمله به عراق در جنگ با کویت، حوادث یازده سپتامبر و حمله ائتلاف نظامی در 2003، تأسیس عراق جدید با قانون اساسی مطلوب، حضور به بهانه مبارزه با تروریسم و داعش در 2014 به صورت پایدار و مستقیم در خاک عراق حضور داشته و با چهار دور مذاکرات استراتژیک بغداد- واشنگتن در2021 و کمیته عالی روابط دو جانبه 2024 استمرار حضور نظامیان آمریکایی در نقش مستشار را در این کشور تمهید نموده است. این مهم تداعی‌کننده نفوذ و پوشش ایالات‌متحده آمریکا در عراق است.

کشورهای مرتجع عرب حوزه خلیج‎‌فارس با دخالت در کشور عراق و حمایت از گروه‌های خاص از یک سو و با تحریک بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای از جمله آمریکا برای حضور بیشتر در این منطقه از سوی دیگر، به‌طور مستقیم و غیرمستقیم امنیت ملی عراق را مورد تهدید قرار داده‌اند. ضمناً در ساختار امنیتی منطقه غرب آسیا خروج آمریکا از عراق به معنای قدرت یافتن گروه‌های مقاومت عراقی است که در راستای اهداف راهبردی جبهه مقاومت به رهبری جمهوری اسلامی ایران حرکت می‌کنند. این رویکرد با استراتژی دول عربی (عربستان و امارات)، رژیم صهیونیستی، ترکیه و تشکیلات کردی و سنی عراق در تضاد است و خواهان تداوم حضور نظامیان آمریکایی در عراق می‌باشند. لذا با توجه به نظریه باری بوزان یکی از ویژگی‌های زیرمجموعه امنیتی، تأثیرپذیری بالای آن از سیستم بین‌الملل است. بنابراین، پیوند ساختاری ایالات‌متحده آمریکا با عراق و نفوذ این کشور در بغداد، الگوهای رفتاری طبیعی این زیرمجموعه را تحت تأثیر خود قرار داده و باعث تشدید رقابت در این کشور می‌شود. به طوری که به‌عنوان یک قدرت مداخله‌گر در عراق، عملاً فرآیندهای امنیتی آن را شکل می‌دهد و تهدید مداوم جمهوری اسلامی ایران مهم‌ترین شاخصه آن است؛ زیرا این کشور اهمیت ژئواستراتژیک، ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک برای آمریکا دارد و منافع آمریکا در منطقه غرب آسیا به حفظ قدرت مطلق در عراق وابسته است. بنابراین در سطح تحلیل منطقه‌ای دو مجموعه امنیتی در غرب آسیا شکل گرفته است. مجموعه امنیتی سلطه به رهبری آمریکا و مجموعه امنیتی مقاومت به رهبری ایران، کشورهای مرتجع منطقه به علاوه گروه‌های سکولار در عراق با استفاده از چهار مؤلفه مشترک مذهب، تاریخ، تمایلات قومی و فرهنگ یا استفاده از عامل بیرونی نفوذ آمریکا مجموعه امنیتی سلطه را ایجاد کرده‌اند. بر این اساس در ادامه مدل مفهومی نظریه بوزان را ترسیم و براساس آن به تحلیل تداوم حضور نظامی آمریکا در عراق براساس توافق‌نامه‌های امنیتی دو کشور و پیامدهای آن بر امنیت ایران پرداخته می‌شود.

نمودار 1. مدل نظریه مجموعه امنیتی منطقه‌ای باری بوزان (نویسندگان)

براساس این مدل متحدین منطقه‌ای (عربستان، امارات، رژیم صهیونیستی و جریان‌های سکولار داخلی عراق) با تعریف مؤلفه‌های چهارگانه دوستی بوزان و همچنین با استفاده از پوشش آمریکا برای تأمین امنیت موسع خود مجموعه امنیتی سلطه را در غرب آسیا ایجاد کرده‌اند و در مقابل امنیت موسع جبهه مقاومت را به خطر انداخته‌اند که با خروج آمریکا از عراق تحولات بسیاری در مجموعه امنیتی غرب اسیا آیجاد می‌شود. یکی از ابزارهای نفوذ آمریکا در عراق و ماندگاری آن با پیوندزدن مولفه‌های مختلف در مجموعه امنیتی سلطه، توافق نامه‌های امنیتی است که در ادامه به تشریح آن پرداخته می‌شود.

3ـ توافقنامه‌های امنیتی عراق و آمریکا

آمریکا برای مشروع جلو دادن حضور خود در عراق و کسب امنیت موسع خود و متحدانش آن را تحت توافق‌نامه امنیتی با دولت عراق صورت می‌دهد که در ادامه به تشریح آن‌ها می‌پردازیم.

3ـ1ـ توافقنامه امنیتی بغداد واشنگتن (2008)

توافقنامه چارچوب استراتژیک^[12] بین عراق و آمریکا که به اختصار «صوفا»^[13] گفته می‌شود دارای 30 ماده است. این توافق با نام کامل «قرارداد چارچوب استراتژیک برای رابطه دوستی و همکاری بین آمریکا و جمهوری پارلمانی عراق»^[14]، پایه‌های همکاری مشترک و بلندمدت بین دو کشور را در هفت حوزه اصلی سیاست، دیپلماسی، دفاع و امنیت، فرهنگ، اقتصاد و انرژی، بهداشت و محیط زیست، فناوری اطلاعات و ارتباطات، نیروهای نظامی و قضاییه مستحکم نمود و دولت‌های عراق و آمریکا متعهد به توسعه روابط بلندمدت، دوستی و همکاری با حفظ استقلال و حاکمیت کامل شدند. در این توافق ضمن تصویب خروج آمریکا از عراق، در ماده 27 بر پایبندی واشنگتن به دفاع از عراق و مداخله در هنگام نیاز تأکید گردید (peaceagreements, 2008) و آمریکا در سال 2014 به استناد همین ماده پس از حمله داعش به خاک عراق، وارد این کشور شد. قرارداد چارچوب استراتژیک بغداد- واشنگتن، مهم‌ترین سند راهبردی بین دو کشور محسوب می‌شود. چهار دور مذاکرات راهبردی عراق و آمریکا (2020-2021)، توسعه توانایی امنیتی و دفاعی در بیانیه مشترک وزرای دفاع دو کشور (2023) و توافقات کمیته عالی نظامی(2024) برمبنای توافق 2008 صورت پذیرفت.

3ـ2ـ چهار دور گفت‌وگوهای راهبردی بغداد- واشنگتن

3ـ2ـ1ـ دور اول گفت‌وگوهای راهبردی بغداد واشنگتن

دور اول گفت‌وگوهای راهبردی بغداد- واشنگتن، در 11 ژوئن 2020 به‌عنوان بخشی از توافقنامه چارچوب استراتژیک 2008 برای دوستی و همکاری بین آمریکا و عراق برگزار شد و در بیانیه مشترک تأکید نمودند که با توجه به پیشرفت چشمگیر به جهت از بین بردن تهدیدات داعش، طی ماه‌های آینده آمریکا به کاهش نیروهای نظامی خود از عراق ادامه خواهد داد و دو کشور به سمت تمرکز بر توسعه روابط امنیتی دو جانبه حرکت کنند و در مورد وضعیت نیروهای نظامی باقی مانده گفت‌وگو خواهند کرد. در این دور از گفت وگو ها آمریکا تأکید نمود که به‌دنبال در اختیار داشتن پایگاه نظامی و حضور نظامی دائمی در کشور عراق نیست ضمن این‌که نیروهای خارجی به دعوت دولت عراق در این کشور حضور یافته‌اند (United States Department of State, 2020).

3ـ2ـ2ـ دور دوم گفت‌وگوهای راهبردی بغداد- واشنگتن

 در دور دوم گفت‌وگوهای راهبردی دو کشور، دولت عراق تمایل خود را برای تسهیل انتقال به مرحله جدیدی از روابط با آمریکا که  بر آموزش، تجهیز و حمایت از نیروهای امنیتی عراق متمرکز خواهد بود بیان نمود. در دومین بیانیه مشترک که در 19 آگوست 2020 برگزار شد، تأکید شد که ائتلاف با توجه به شرایط مرحله جدید، توانسته از برخی پایگاه­های نظامی عراق خارج و نیروهای رزمی خود را کاهش دهد و برنامه‌ریزی مدونی بین دو کشور برای هرگونه جابه جایی در عراق صورت گیرد (United States Department of State,2020).

3ـ2ـ3ـ دور سوم گفت‌وگوهای راهبردی بغداد واشنگتن

دور سوم گفت‌وگوهای راهبردی در حوزه امنیت و مبارزه با تروریسم در تاریخ 7 آوریل 2021 برگزار گردید، مقرر شد ضمن تأکید بر ادامه همکاری­های امنیتی دوجانبه و افزایش توانایی روزافزون نیروهای امنیتی عراق، مأموریت نیروهای آمریکایی دراین کشور به آموزش و مشاوره تمرکز یابد و نیروهای رزمی باقی مانده بر اساس دور بعدی گفت‌وگوها از عراق جابجا شوند (United States Department of State,2021).

3ـ2ـ3ـ دور چهارم گفت‌وگوهای راهبردی بغداد- واشنگتن

دور چهارم گفت‌وگوهای راهبردی عراق و آمریکا در 26 جولای 2021 بین «فواد حسین»، وزیر امور خارجه عراق و «آنتونی بلینکن^[15]»، وزیر امور خارجه آمریکا به‌عنوان بخشی از توافقنامه چارچوب استراتژیک 2008 برای رابطه دوستی و همکاری بین ایالات‌متحده و عراق برگزار گردید، طبق بیانیه مشترک، دو طرف مجدداً بر اهمیت تقویت مشارکت استراتژیک بلندمدت تأکید کرده و بر موضوعات کلیدی شامل ثبات منطقه، بهداشت، تغییرات آب و هوایی، بهره‌وری و استقلال انرژی، مسائل مربوط به کمک‌های بشردوستانه و حقوق بشر، همکاری اقتصادی، تبادل فرهنگی و آموزشی و سایر موضوعات تمرکز داشتند. دولت عراق بر این نکته تأکید کرد که همه نیروهای ائتلاف به دعوت عراق در این کشور حضور دارند و تعهد خود برای محافظت از آن ها را یادآور شدند. در نهایت دو هیات عراقی و امریکایی در بیانیه مشترک چهارم تأکید نمودند که پایگاه­هایی که آمریکایی­ها و نیروهای ائتلاف حضور دارند پایگاه آمریکا نیست و حضور نیروهای بین‌المللی در عراق فقط برای حمایت از این کشور در مبارزه با داعش است. در این بیانیه تأکید شد که روابط آمریکا و عراق به‌طور کامل به نقش آموزش و کمک­های امنیتی و اطلاعاتی تغییر یابد و تا 31 دسامبر 2021 هیچ نیروی امریکایی با نقش رزمی در عراق حضور نداشته باشد. ضمناً ایالات‌متحده قصد دارد به پشتیبانی خود از نیروهای امنیتی عراق از جمله نیروهای پیشمرگه ادامه دهد تا توانایی آن­ها در مقابله با تهدیدها را افزایش دهد (United States Department of State,2021).

نمودار 2. چهار دور گفت‌وگوهای راهبردی بغداد- واشنگتن2020-2021)^[16]

3ـ3ـ بیانیه امنیتی مشترک وزرای دفاع بغداد واشنگتن 2023

وزارتخانه‌های دفاع عراق و آمریکا در بیانیه امنیتی مشترکی در تاریخ 09/08/2023 ازتوافق درباره عملیاتی جدید جدا از فعالیت‌های ائتلاف بین‌المللی برای تقویت توان نیروهای امنیت داخلی عراق  بر اساس مفاد توافقنامه چارچوب استراتژیک 2008 تأکید کردند. این بیانیه افزوده که هیئت عراقی به ریاست «ثابت العباسی» وزیر دفاع عراق و هیئتی آمریکایی به ریاست «سیلست والاندر» معاون وزیر دفاع آمریکا مجموعه‌ای از مسائل دفاعی دوجانبه را بر اساس توافق چارچوب راهبردی آمریکا و عراق امضا شده در سال 2008 و بخشی از شراکت فراگیر 360 درجه میان دو کشور برگزار کردند. در این بیانیه تأکید گردید هیچ نیروی أمریکایی با مأموریت رزمی در عراق حضور ندارد و همه نیروهای نظامی أمریکا همچنان به دعوت دولت عراق برای آموزش و مشورت و کمک و تبادل اطلاعات برای حمایت از جنگ عراق به منظور تضمین شکست دائمی داعش در این کشور حضور دارند و بر عزم مشترک دو کشور برای ادامه همکاری نظامی در تمام عرصه ها تأکید نمودند (وکالة الانباء العراقیه، 2023). بررسی مواضع سیاسی حاکمیت عراق از 2014 به بعد نشان می‌دهد نخبگان سیاسی بغداد تمایل به ادامه همکاری نظامی، سیاسی، اقتصادی بر اساس توافقنامه چارچوب استراتژیک 2008 را دارند. به‌عنوان مثال در دیدار محمد شیاع السودانی نخست وزیر عراق و برت مک گورک^[17]، نماینده ویژه رئیس جمهور آمریکا در امور غرب آسیا و شمال آفریقا در حاشیه نشست سازمان ملل(2023) بر پیشبرد روابط استراتژیک مبتنی بر منافع متقابل و پایبندی دولت امریکا به توافقنامه چارچوب استراتژیک و حمایت از اصلاحات دولت در زمینه های اقتصادی و بازسازی زیرساخت‌ها و مبارزه با تروریسم تأکید گردید (United States Department of State, 2023).

3ـ4ـ کمیته عالی نظامی عراق وآمریکا (2024)

جنگ طوفان‌الاقصی و گسترش نسبی درگیری‌ها در منطقه غرب آسیا منجر به تقابل گروه‌های مقاومت با نظامیان آمریکایی مستقر در عراق (پایگاه عین الاسد، حریر و فرودگاه اربیل) شد. افزایش سطح تنش با شهادت تعدادی از رزمندگان مقاومت اسلامی عراق از جمله ابوباقر الساعدی، خروج نظامیان آمریکایی از عراق را مجدداً درگفتمان مقاومت برجسته کرد. مقاومت اسلامی عراق در بیانیه‌ای از گروه‌های مقاومت خواست تا به صفوف مقاومت بپیوندند و در بیرون راندن اشغالگران آمریکایی که آن را لحظه تاریخی برای عراق و منطقه می‌دانند، مشارکت فعال داشته باشند (المنار،2024). این مهم در کنار هزینه‌های انسانی و لجستیکی منجر گردید دولت آمریکا طی توافقی با دولت عراق اقدام به تشکیل «کمیته عالی نظامی آمریکا و عراق^[18]» نماید. بر اساس بیانیه وزارت دفاع آمریکا و در راستای اجرای تعهدات ملی و افزایش ظرفیت و کارآمدی نیروهای عراقی، پس از ۶ ماه مذاکره با دولت آمریکا که از آگوست ۲۰۲۳ آغاز شده با این کشور بر سر تشکیل کمیته عالی نظامی (HMC) جهت ارزیابی تهدید و خطر داعش و همچنین مشخص کردن مدت زمان حضور مستشاران ائتلاف بین‌المللی به رهبری آمریکا بر سر کاهش تدریجی تعداد مستشاران ائتلاف و پایان یافتن مأموریت مبارزه با داعش به توافق رسیده است. فعالیت این کمیته عالی نظامی نشان ‌دهنده گسترش روابط آمریکا و عراق به موجب توافق چارچوب استراتژیک 2008 است در این توافق عراق متعهد به حفاظت از امنیت نیروهای ائتلاف بین‌المللی در طول مدت مذاکره در سراسر کشور و حفظ ثبات و جلوگیری از تنش گردید (defense.gov, 2024). بعد از برگزاری اولین جلسه کمیته عالی نظامی، سنتکام از توافق 10 ساله امنیتی با عراق در زمینه مسائل امنیتی توسط کمیسیون عالی نظامی دوجانبه خبر داد (mdeast.news, 2024).

دفتر نخست وزیری عراق در بیانیه‌ای عنوان نمود که متخصصان نظامی، پایان مأموریت نظامی ائتلاف بین‌المللی علیه داعش را پس از یک دهه آغاز این ماموریت و موفقیت گسترده در تحقق آن با شراکت با نیروهای امنیتی و نظامی عراق برعهده خواهند گرفت. در سایه این بررسی و بازنگری، جدول زمان بندی مشخص پایان مأموریت نظامی ائتلاف بین‌المللی و انتقال به روابط امنیتی دوجانبه میان عراق و آمریکا و کشورهای عضو ائتلاف بین‌المللی و روابط دوجانبه فراگیر با این کشور با پایبندی به توافقنامه چارچوب استراتژیک میان عراق و آمریکا در سال 2008 و همچنین پایبندی به امنیت مستشاران ائتلاف بین‌المللی در مرحله مذاکره در سراسر کشور و حفظ ثبات و جلوگیری از تشدید تنش تدوین خواهد شد. فرمانده کل نیروهای مسلح عراق بر تمایل عراق برای انتقال به مرحله روابط فراگیر و جامع براساس همکاری و دوستی بین‌المللی با کشورهای عضو ائتلاف و در راس آن آمریکا تأکید کرد (دفتر نخست وزیری عراق، 2024). از بررسی متن توافقنامه کمیته عالی نظامی (2024) و اظهار نظرهای رسمی دولت عراق و آمریکا می‌توان به این جمع‌بندی رسید که این توافق بر مبنای توافقنامه چاچوب استراتژیک 2008 تنظیم گردید که هدف اعلانی آن یعنی خروج تدریجی نظامیان ائتلاف از عراق با توافق 10 ساله امنیتی عراق و آمریکا جایگزین گردید. به عبارت دیگر موضوع خروج نظامیان آمریکایی از عراق مطرح نیست بلکه ایالات‌متحده آمریکا با شراکت امنیتی دوجانبه در پی تداوم حضور نظامی در خاک عراق به شکل دیگر می‌باشد.

ایالات‌متحده آمریکا به واسطه موقعیت خاص عراق در منطقه غرب آسیا و جلوگیری از گسترش نفوذ جمهوری اسلامی ایران، امنیت رژیم صهیونیستی و کنترل قیمت حامل‌های انرژی نفت و گاز راهبرد حضور بلندمدت در خاک عراق را حفظ خواهد کرد و با طرح توافقنامه جدید هم‌چون شراکت امنیتی دوجانبه (2024) و تهدید به تحریم نفت و دلار دولت رانتیر عراق در پی تداوم حضور نظامی و حفظ سیاست‌های قبلی در عراق خواهد بود.

4ـ اهداف و منافع مجموعه امنیتی سلطه از حضور آمریکا در عراق

آمریکا با حمله به عراق در سال 2003، سعی کرد خلیج‌فارس را با کمک متحدین به حوزه نفوذ انحصاری خود تبدیل کند. با این وجود، سیاست برتری‌جویانه با هدف ایجاد نظم هژمونیک منطقه‌ای در خلیج‌فارس از جانب آمریکا با برخی چالش‌ها و مخالفت‌های بازیگران منطقه‌ای و موازنه‌سازی از جانب آن‌ها روبه‌رو شد. مشکلات و هزینه‌های پیش آمده برای آمریکا در جنگ عراق و رکود مالی آمریکا و تسری آن به جهان، رهبران این کشور را متقاعد کرد که این کشور لزوماً قادر به ادامه سیاست‌های رادیکال و سیطره جویانه نیست. بنابراین، از اواخر دوره بوش و به‌ویژه با روی کار آمدن دموکرات‌ها سعی شد که در خلیج‌فارس نوعی موازنه قدرت ایجاد شده و بدان طریق ثبات و امنیت در منطقه خلیج فارس تأمین شود، که همراه با خروج نظامی آمریکا در 2011 بود. بازگشت دوباره آمریکا به عراق در سال  2014 و حضور میان مدت واشنگتن در بغداد علی‌رغم هزینه­های هنگفت، ناشی از نگرانی‌های امنیتی این کشور در منطقه غرب آسیا و در راستای دستیابی به برخی از منافع و اهداف استراتژیک و سیاست‌های کلان ایالات‌متحده در غرب آسیا، تداوم حضور و نفوذ در بغداد را در دستور کار قرار داده است.

 در بررسی مجموعه اهداف استراتژیک و راهبردی آمریکا از تداوم حضور نظامی در عراق به اهداف و منافع ایجابی و سلبی اشاره می‌شود:

4ـ1ـ اهداف و منافع ایجابی

4ـ1ـ1ـ تأمین امنیت رژیم صهیونیستی

آمریکا اولین کشوری بود که در سال 1948 استقلال رژیم صهیونیستی را به رسمیت شناخت و بر اساس منافع متقابل در مدت 75 سال اخیر شراکت راهبردی با رژیم صهیونیستی را حفظ نموده است. بر طبق شراکت‌های راهبردی بلندمدت آمریکا متعهد به حفظ امنیت رژیم صهیونیستی با ارائه کمک‌های نظامی، امنیتی، اقتصادی و سیاسی شده است. برای نمونه می‌توان به توافقنامه امنیتی 10 ساله 38 میلیارد دلاری دو  دولت در سال 2016 اشاره کرد که بر اساس آن آمریکا بایستی سامانه‌های دفاع موشکی و هوایی به رژیم ارائه دهد. در مراودات اقتصادی می‌توان به شراکت بیش از 50 میلیاردی در سال اشاره کرد. همچنین آمریکا در منطقه غرب آسیا متعهد به تعمیق و گسترش عادی سازی و ادغام رژیم صهیونیستی با کشورهای عربی شده است که توافقنامه ابراهیم و نشست نقب با راهبرد عادی‌سازی رژیم صهیونیستی و کشورهای عربی در مارس 2022، نمونه‌ای از تعهدات بلندمدت آمریکا جهت حمایت از رژیم صهیونیستی بوده است (United States Department of State, 2023).

حمایت جامع نظامی سیاسی و امنیتی آمریکا از رژیم صهیونیستی در طوفان الاقصی و وتوی قطعنامه‌های ضد رژیم صهیونیستی در سازمان ملل از جمله نسل کشی، جنایت جنگی و حقوق بشر را می‌توان به این راهبرد افزود (القدس العربی^[19]، 2024). تجربه 75 سال اخیر نشان می‌دهد که بین آمریکا و رژیم صهیونیستی اتحاد و همکاری دائمی همانند ناتو وجود ندارد، اما آمریکا به‌منظور مقابله با تهدیدات استراتژیک در غرب آسیا و برای حفظ منافع متقابل تاکنون بیش از 310 میلیارد دلار کمک نظامی و اقتصادی به رژیم صهیونیستی داشته است و با در اختیار گذاشتن آخرین پلتفرم‌های نظامی و امنیتی و اقتصادی به دفاع از بزرگ‌ترین متحد غیر ناتو خود پرداخته است (جاناتان مسترز و ویل مرو^[20]، 2024). ضمنا در 14 ژوئیه 2022 جوبایدن و یائیر لاپید بیدر بیانیه‌ای مشترک به حفظ برتری نظامی رژیم صهیونیستی با توجه به شراکت راهبردی آمریکا و رژیم صهیونیستی تأکید نمودند (وزارت خارجه آمریکا^[21]، 2022). از این‌رو یکی از مؤلفه‌های اصلی سیاست خاورمیانه‌ای آمریکا حفظ امنیت اسرائیل می‌باشد. یکی از نگرانی‌های اصلی ایالات‌متحده شکل‌گیری بلوک قدرت در غرب آسیا است که متعارض با منافع و امنیت اسرائیل باشد. از این‌رو شاید یکی از دلایل اصلی حضور آمریکا در منطقه و به خصوص در عراق با اکثریت شیعه، ترس از شکل‌گیری اتحاد کشورهای منطقه علیه رژیم صهیونیستی و به خطر افتادن امنیت آن کشور باشد. مدعای سخن را می‌توان در اظهارات فیلیپ زیلیکو^[22] یکی از مشاوران اطلاعاتی بوش جست‌وجو نمود که عراق را تهدیدی علیه ایالات‌متحده آمریکا نمی‌دانست بلکه یک تهدید واقعی علیه امنیت رژیم صهیونیستی می‌دانست و بر این اساس آمریکا تصمیم گرفت به منظور افزایش امنیت رژیم صهیونیستی، عراق را به متحد اصلی خود در منطقه تبدیل کند (mekay, 2004).

4ـ1ـ2ـ کنترل و دسترسی پایدار به نفت

یکی از اهداف پشت پرده آمریکا در جنگ با عراق و تداوم حضور نظامی در دو دهه اخیر در این کشور، دستیابی به منابع نفتی بغداد بود. عراق با دارا بودن 143 میلیارد بشکه ذخایر نفتی، پنجمین کشور نفت خیز با حدود 8.7 درصد از کل ذخایر نفت جهان می‌باشد (worldometers, 2024). به‌عبارت دیگر کنترل ذخایر نفت این کشور، تضمین انرژی آینده واشنگتن معنا می‌شود (یزدانی، 1388: 38). می‌توان ادعا نمود بحران دخالت آمریکا در عراق ارتباط تنگاتنگی با منابع نفتی این کشور دارد. آمریکا برای کاهش وابستگی به نفت عربستان که می‌تواند در دراز مدت خطرناک باشد (توافق نامه استراتژیک چین و عربستان) به منبع قابل اعتماد انرژی در عراق چشم طمع دوخته به‌طوری که در مارس 2023 صادرات نفتی عراق به آمریکا 7 میلیون و 533 هزار بشکه با میانگین روزانه 243 هزار بشکه نفت خام بوده است (mdeast.news, 2023). این مهم را بایستی عنوان نمود فعالیت اقتصادی در جهان معاصر به شکل اجتناب ناپذیری با نفت گره خورده و هرگونه اختلال در جریان انتقال انرژی از منطقه غرب آسیا که یکی از مراکز اصلی تأمین انرژی جهان است، افزایش قیمت نفت و رکود اقتصادی را به‌دنبال خواهد داشت (نوازنی و عبادی، 1396: 111).

غرب آسیا از مناطقی است که دو سوم ذخایر نفتی در این منطقه قرار دارد. نقش نفت در تعیین سیاست‌ها و استراتژی‌های قدرت‌های بزرگ فرامنطقه‌ای به خصوص ایالات‌متحده در قبال با کشورهای غرب آسیا غیر قابل انکار است، چراکه دو سوم ذخایر نفتی جهان در این منطقه قرار دارد. بنابراین برای اقتصاد امریکا به‌عنوان یک اقتصاد جهانی دسترسی آسان و ارزان به نفت به‌عنوان موتور محرکه رشد آن حتی با استفاده از زور و قدرت نظامی امری اجتناب ناپذیر است و این دلیلی است که ایالات‌متحده را به سمت به راه انداختن جنگ در عراق و تداوم حضور در آن کشور اجتناب ناپذیر می‌کند.

شوک‌های نفتی دهه 70 به‌دنبال جنگ اعراب و رژیم صهیونیستی در سال 1973 و انقلاب ایران در 1979 و متعاقب آن بحران نفتی که اقتصاد ایالات‌متحده را با چالش‌های جدی مواجه کرد، برای اقتصاد سرمایه داری آمریکا بسیار گران تمام شد و به‌دنبال این اتفاقات نقش نفت در تعیین استراتژی‌ها و خط مشی های ایالات‌متحده نسبت به کشورهای غرب آسیا برجسته شده است. اگرچه ایالات‌متحده آمریکا با ارائه راهبرد انرژی ملی موسوم به (NEP) استخراج نفت از ذخایر ثابت شده این کشور را افزایش دهد، اما به دلیل مشکلات زیست محیطی بالاخص در منطقه آلاسکا از دستور کار خارج شد و آمریکا بسوی ایجاد تسهیل در دستیابی به منابع نفت خارجی حرکت کرد (بهرامی،1390). لذا دو دلیل مهم اهمیت نفت خلیج‌فارس برای ایالات‌متحده نسبت به ذخایر نفتی آمریکا عبارت‌اند از میزان بسیار فراوان نفت منطقه از یکسو و عواقب و پیامدهای زیست محیطی آلاسکا در صورت استخراج بیشتر نفت این منطقه. در عین حال باید توجه داشت که ایالات‌متحده و شرکت‌های نفتی وابسته به آن هدفشان فقط تسلط بر منابع نفتی نیست، بلکه هدف از آن تسلط بر منابع نفت عراق و دول عربی با قیمومیت سیاسی و نظامی به‌عنوان یک اهرم قدرت است و نه صرفاً یک منبع سوخت. تسلط بر منطقه خلیج‌فارس به معنای داشتن کنترل بر اروپا، ژاپن، چین و هند است. این کار به ایالات‌متحده قدرت کنترل بر سیاست های نفتی را خواهد داد.

4ـ1ـ3ـ قدرت هژمون در منطقه غرب آسیا

استراتژی سیاست خارجی هژمونیک محور آمریکا، جلوگیری از ظهور و کنترل قدرت‌های رقیب در صحنه سیاست بین‌الملل با اتخاذ رویکرد نظامی است. در منطقه غرب آسیا راهبرد بلندمدت آمریکا در جغرافیای استراتژیک عراق تداوم حضور نظامی در این کشور به اشکال مختلف است تا ضمن حفظ قدرت برتر از ظهور ایران به‌عنوان یک قدرت مسلط و هژمون منطقه‌ای جلوگیری کند (مرکز مطالعات عراق، 2024). ضمناً از آنجایی که قدرت‌های اقتصادی جدید همچون چین، اتحادیه اروپا و ژاپن برای رشد اقتصادی خود بیش از هر چیز به انرژی و به خصوص نفت غرب آسیا نیاز حیاتی دارند، ایالات‌متحده با حضور در منطقه نفت‌خیز غرب آسیا و عراق و حفظ قدرت هژمون بر جریان انتقال انرژی کنترل دارد و از این مسئله به‌عنوان برگ برنده و اهرم فشار علیه دولت‌های مذکور استفاده می‌کند. لذا عراق به دلیل ذخایر نفتی فراوان، موقعیت جغرافیایی، دروازه ورود ایران به جهان عرب، گذرگاه‌های اقتصادی شرق و غرب و شمال و جنوب در آینده (جاده توسعه)، اهمیت اقتصادی، نظامی و امنیتی برای آمریکا و متحدانش ایفا می‌کند. مجموع موارد گفته شده منجر می‌شود عراق در سیاست راهبردی آمریکا جایگاه ویژه‌ای داشته باشد و در حفظ هژمونی آمریکا در منطقه نقش تعیین کننده‌ای دارد (خلیل الطائی، 2024). اما به نظر می‌رسد که نفوذ و هژمونی آمریکا با ظهور قدرت‌های دیگر با چالش مواجه گردیده است (کلوث، 2023).

4ـ2ـ اهداف و منافع سلبی

این اهداف در واقع اشاره به نقاط آسیب پذیر یا تهدید آمیزی دارد که حضور آمریکا در عراق زمینه دفع و رفع آن‌ها را فراهم می‌کند.

4ـ2ـ1ـ مهار تهدید سبز

تهدید سبز^[23] نامی است که استراتژیست‌های آمریکایی در مقایسه با تهدید سرخ کمونیسم، برای بیداری اسلامی در جهان اسلام انتخاب کردند. اصطلاح «تهدید سبز» به افزایش نفوذ جنبش‌های اسلامی، به‌ویژه حول انقلاب اسلامی ایران اشاره دارد. این مهم به‌طور بالقوه مسائلی مانند گسترش نفوذ سیاسی و معنوی ایران، حمایت از گروه‌های شبه‌نظامی، ایدئولوژی‌ها و جنبش‌های اسلامی را در سطح جهانی تقویت می‌کند. تهدید سبز بیشتر با عنوان تروریسم و اسلام گرایی رادیکال مطرح می‌گردد که از نظر مقامات آمریکایی، منافع حیاتی و امنیت ملی  آمریکا را در معرض خطر قرار داده است (DOUGLAS LITTLE, 2016: 328).

جمهوری اسلامی ایران نقش مهمی در ترویج «تهدید سبز» دارد که به طور کلی به گسترش ایدئولوژی‌های اسلامی و نفوذ سیاسی این کشور در منطقه  منجر می‌گردد. از جمله حمایت از جنبش‌ها و گروه‌های مقاومت اسلامی چون حزب‌الله لبنان، انصار الله یمن،گروه های مقاومت عراق و سوریه و حماس که نقش مستقیمی درگسترش نفوذ تهران در منطقه عمل می‌کنند. ضمناً جمهوری اسلامی ایران با استفاده از رسانه‌ها و برنامه‌های آموزشی، ایدئولوژی خود را در قالب صدور انقلاب اسلامی ترویج می‌دهد و با سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های اقتصادی و نظامی در کشورهای حوزه مقاومت اسلامی، به تقویت جایگاه خود و قدرت این گروه‌ها کمک می‌کند (sider, 2024). از این‌رو آمریکا درصدد است بسترهای ایجاد کننده تهدید سبز را با اصلاحات سیاسی و ایجاد تغییرات اقتصادی و فرهنگی در عراق دفع نماید.

4ـ2ـ2ـ جلوگیری از ظهور قدرت‌های رقیب در منطقه

غرب آسیا به دلیل موقعیت ژئوپلیتیک، ژئواکونومیک و ژئواستراتژیک نقش مهمی در سیاست‌های جهانی ایفا می‌کند و همواره مورد توجه قدرت های بزرگ خارجی بوده است و در این میان ایالات‌متحده به دلیل قدرت هژمون و برقراری روابط با دولت‌های منطقه‌ای از طریق پیمان‌های دفاعی و نظامی، نفوذ چشمگیری در منطقه داشته و همواره به این موضوع اشاره کرده است که دارای منافع حیاتی در غرب آسیا است، لذا نسبت به معادلات سیاسی در غرب آسیا و جهت‌گیری‌های سیاسی کشورهای منطقه حساسیت زیادی دارد. در این راستا ایالات‌متحده برای جلوگیری از نظم منطقه‌ای و شکل‌گیری قدرت منطقه‌ای، چاره‌ای جز حضور مستقیم در این منطقه ندارد (بهرامی،1390).

ایالات‌متحده از نظامیان خود در منطقه به‌عنوان یک اهرم فشار علیه دولت‌های منطقه به جهت جلوگیری از شکل‌گیری بلوک قدرت مخالف با منافع ایالات متحده در غرب آسیا و خلیج‌فارس استفاده می‌کند.

راهبرد کلان آمریکا در عراق، تثبیت هژمونی و مبارزه با تمامی رقبای اقتصادی و سیاسی آمریکا است. با توجه به رویکرد روسیه جهت گسترش نفوذ در غرب آسیا و اهمیت منابع فراوان انرژی عراق برای چین، می‌توان ادعا کرد این کشورها در پی افزایش نفوذ خود در عراق هستند و آمریکا نگران تبعاتی است که رویکرد این قدرت‌های نو ظهور می‌تواند به همراه داشته باشد. مثلاً همزمان با گسترش دامنه مشارکت چین با عراق (34 میلیارد دلار در 2023) در حوزه اقتصادی، پکن از نفوذ اقتصادی‌اش برای برای تحت تأثیر قرار دادن میدان سیاست بغداد استفاده می‌کند. بنابراین آمریکا می‌کوشد جای پای خود را در عراق محکم و رقبا را تضعیف کند. در اکتبر ۲۰۱۹ عادل عبدالمهدی، نخست‌وزیر وقت عراق هشت قرارداد «نفت در ازای بازسازی» را با پکن امضا کرد. براساس مفاد این قراردادها، قرار بر آن بود که چین در ازای دریافت 100 هزار بشکه نفت در روز، مدیریت پروژه‌های مرتبط با توسعه‌ی زیرساخت‌های ویران‌شده عراق را عهده‌دار شود (amwaj.media, 2024). در این میان اعتراض‌ها به فساد در سراسر عراق با مدیریت مستقیم آمریکا که مدت کوتاهی پس از امضای توافق‌نامه‌ها کلید خورد، به شکلی برجسته زمینه ساز انفعال پکن شد؛ اعتراض‌هایی که در نهایت منجر به استعفای عبدالمهدی و لغو توافقات مذکور شد. یک عراق امن می‌تواند جاذب سرمایه‌گذاری قدرت‌های نوظهور باشد، بنابراین آمریکا با ناامن سازی عراق، زمینه توسعه و پیشرفت رقبا را از بین می‌برد.

4ـ2ـ3ـ مهار جمهوری اسلامی ایران

در نگاه مقامات آمریکایی، خطری که جمهوری اسلامی ایران برای منافع آمریکا در عراق ایجاد می‌کند، بسیار گسترده است و لذا کنترل و مهار ایران آن هم با نسل جوان و نیروهای مذهبی عراق باید به اولویت نخست آمریکا تبدیل شود. ایران به دلیل مؤلفه‌های بالقوه قدرت از توان مناسبی برای تبدیل شدن به قدرتی هژمون برخوردار است (ستار و رسولی، 1402: 106) و در صورت عدم مهار تهدیدی مستقیم برای آمریکا و متحدانش محسوب می‌شود. مایکل نایتس^[24] متخصص امور نظامی و امنیتی عراق، ایران و کشورهای حوزه خلیج‌فارس در موسسه واشنگتن معتقد است:

«ایران، دولت عراق را در بالاترین سطح کنترل می‌کند. این امر به‌ویژه از اواخر تابستان 2019 صادق بوده است. به‌عنوان فردی که از نزدیک با رهبران عراقی در تماس هستم، شخصاً شاهد نقش پویای ایران و نفوذ آن‌ها بر مقامات عراقی بوده‌ام. سپاه پاسدارن انقلاب اسلامی در عمل دولت عراق را کنترل می‌کند. ایران می‌تواند بر انتصاب مقامات عراقی تأثیر بگذارد. تنها دلیل اینکه ایران نیروهای آمریکایی را از عراق اخراج نمی کند این است که این نیروها طعمه خوبی برای گروگان گیری هستند. در چنین شرایطی آمریکا باید به‌طور شفاف نشان دهد که حامی وضع موجود عراق نیست و می‌کوشد با کمک نسل جدید عراق و شیعیان مرکزگرا تغییرات لازم را در عراق ایجاد کنند» (Knights, 2019).

در مجموع، ایالات‌متحده آمریکا برای حفظ منافع خود در عراق پیگیر اهداف زیر است:

• ترویج فرهنگ و سبک زندگی غربی در عراق (کشاورز شکری، 1400: 123)؛
• حفظ هژمونی نفتی (محمدی و دیگران، 1389: 60)؛
• اتصال اقتصاد عراق به بازار آزاد و ترویج لیبرال دموکراسی در این کشور؛
• تأمین امنیت رژیم صهیونیستی (قربانی و قدیمی،1391: 59)؛
• روی کار آوردن حکومت‌های سکولار، دموکراتیک و متحد غرب در عراق (کشاورز شکری، 1400: 105)؛
• تقویت نفوذ رژیم صهیونیستی در دولت فدرال و اقلیم کردستان؛
• تقویت کردستان عراق جهت فشار بر جمهوری اسلامی با استقلال طلبی اکراد در مناطق کردی؛
• کاهش نفوذ ایران در عراق(محمدی، 1402)؛
• حفظ پایگاه نظامی به صورت دائمی در عراق (وزارت دفاع آمریکا، 2024).

در مجموع می­توان گفت هدف راهبردی آمریکا این است که بر مجموعه امنیتی منطقه غرب آسیا مسلط شود و در این میان کشور عراق عنصر کلیدی در این منطقه است و به همین دلیل، آمریکا به شدت درصدد است تا با فراهم آوردن بستر مناسب، به مجموع اهداف سلبی و ایجابی خود دست یابد. موضوعی که سبب ماندگاری آمریکا در عراق و توجه ویژه آن به فعالیت‌ها و کیفیت حضور و نقش آفرینی جمهوری اسلامی ایران در عراق شده است.

5- پیامد تداوم حضور آمریکا در عراق بر مجموعه امنیتی مقاومت به رهبری ایران

کشور عراق براساس نظریه بوزان برای جمهوری اسلامی ایران به دلایل گوناگون از جمله ابعاد سیاسی، اقتصادی، امنیتی، اجتماعی؛ منافع ملی و مرزهای جغرافیایی مشترک  دارای اهمیت است. پیوستگی جغرافیایی و مرزهای مشترک ایران و عراق در ساختار جدید منطقه‌ای که در آن امنیت یک کالای همگانی است، باعث می‌شود در هم تنیدگی امنیت ایران و عراق بیشتر شود. از این‌رو جمهوری اسلامی ایران به جهت حفظ منافع و امنیت خود، اهداف و رویکردهایی از جمله، اخراج نظامیان آمریکا از عراق، تعطیلی پایگاه اشغالگران، کاهش نفوذ امنیتی رژیم صهیونیستی در اقلیم، مقابله با ایران هراسی غرب در فضای مجازی عراق، وحدت بین شیعیان، مبارزه با تروریسم، دور زدن تحریم‌ها، دستیابی به بازار اقتصادی عراق، حفظ اهرم انرژی برق و گاز و... را در عراق دنبال می‌کند که بخش قابل توجهی از این رویکردها متأثر از حضور و نفوذ امنیتی آمریکا در عراق است. حضور نظامی آمریکا در عراق تأثیر مستقیم بر امنیت جمهوری اسلامی ایران دارد چراکه منافع ایران اصولاً در نقطه مقابل منافع واشنگتن در بغداد قرار دارد. لذا هدف اصلی نظام سیاسی ایران اطمینان یافتن از این مسئله است که عراقی که در تقویت محور مقاومت در منطقه نقش اساسی داشته مجدداً به یک تهدید امنیتی برای همسایه شرقی خود تبدیل نگردد. مقام معظم رهبری در این باره می‌فرمایند:

«پیشرفت، سعادت، استقلال و اعتلای عراق برای جمهوری اسلامی ایران بسیار مهم است» (خامنه‌ای، 19/05/2023) ایشان بر گسترش همکاری‌ها به‌ویژه توافقنامه‌های امنیتی و اقتصادی تأکید کردند: «امنیت عراق، امنیت ایران است، هم چنان که امنیت ایران نیز در امنیت عراق تأثیرگذار است» (خامنه‌ای، 29/11/2022). بدین ترتیب می‌توان بیان نمود امنیت و ثبات سیاسی و اقتصادی عراق جز منافع و اهداف کلیدی جمهوری اسلامی ایران است. موضوعی که با حضور نظامیان آمریکایی در عراق به چالش کشیده شد که نمونه بارزآن شهادت سردار سلیمانی در 03/05/2019 در فرودگاه بغداد بود. چنانچه تشریح شد در نظریه مکتب کپنهاک و نظریه مجموعه امنیتی منطقه‌ای، تک بعدی بودن امنیت زیر سؤال می‌رود و معتقدند تهدیدها و آسیب‌پذیری‌های یک دولت در حوزه‌های مختلف نظامی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی خود را نشان می‌دهند. در چارچوب این نظریه حضور نظامیان آمریکایی در عراق تهدیدات چندبعدی مستقیمی را متوجه ایران می‌سازد که مهم‌ترین ابعاد آن به شرح ذیل است.

5ـ1ـ تهدیدات امنیتی و سیاسی

 نظریه مجموعه امنیتی منطقه‌ای، بحث نفوذ قدرت‌های فرا منطقه‌ای را یکی از مباحث جدی برهم زننده نظم و امنیت در یک مجموعه امنیتی منطقه‌ای می‌داند. در چارچوب گزاره‌های تئوریک رهیافت یاد شده، اشغال عراق اگرچه باعث تضعیف این کشور و رفع تهدید مستقیم و جدی آن برای امنیت جمهوری اسلامی ایران شد، اما تداوم حضور نظامی آمریکا، بی‌ثباتی داخلی و آینده مبهم شمال عراق، افزایش نقش منطقه‌ای ترکیه و عربستان، تهدید علیه امنیت ملی ایران را افزایش داد. چراکه با حضور آمریکا در عراق، رژیم صهیونیستی این امکان را یافت که خود را از نظر جغرافیایی به ایران نزدیک کرده و با حضور در شمال عراق به اهداف خود در مقابله با ایران نزدیک‌تر شود (سهرابی، 1396: 39). فعالیت وسیع جاسوسان رژیم صهیونیستی در اقلیم کردستان مبتنی بر کاهش نقش شیعیان هم سو با ایران در ساختار سیاسی عراق و تجزیه این کشور به سه اقلیم است زیرا این فرایند می‌تواند نفوذ و توان جمهوری اسلامی ایران را در عراق و منطقه کاهش دهد. با توجه به این واقعیت که نظم امنیتی غرب آسیا، نظم در حال‌گذار است، تداوم مداخلات امنیتی و سیاسی آمریکا در عراق، تحقق نظم مطلوب برای محور مقاومت به رهبری جمهوری اسلامی ایران را دور از انتظار خواهد کرد و به سمت الگوی مطلوب رژیم صهیونیستی و تأمین منافع آن حرکت خواهد کرد. برای تحقق این اهداف، سوق دادن عراق به عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی در بلندمدت و تغییر چینش‌ نظامی، امنیتی و سیاسی و ظرفیت‌سازی برای هژمونی گفتمان ملی- عربی ممکن خواهد کرد (پورسعید، 2022) همچنین حضور نیروهای فرامنطقه‌ای به بهانه مبارزه با تروریسم در عراق برای ایران تهدیدات امنیتی در اشکال مختلف به وجود آورده است. جهت­گیری استراتژی آمریکا در عراق با ادعای امنیت‌سازی موجب بی‌ثباتی و ناامنی در غرب آسیا و محیط پیرامونی ایران گردیده است. ایجاد ائتلاف بین‌المللی با ادعای مبارزه با ترویسم در منطقه نه تنها موجب کاهش ناامنی نشده است، بلکه تروریسم در اشکال گوناگون رشد پیدا کرده است. دقت و تأمل در رویکرد نیروهای فرامنطقه‌ای خصوصاً امریکا نشان می‌دهد که ادعای مبارزه با تروریسم، کنترل تسلیحات هسته‌ای و مقابله با بنیادگرایی با هدف تضمین امنیت رژیم صهیونیستی و منافع آمریکا طرح‌ریزی شده و موجب معمای امنیتی برای منطقه خصوصاً ایران شده است. با توجه به مباحث ساختاری در مکتب کپنهاک، ناامنی‌های به وجود آمده در مناطق پیرامونی ایران خصوصاً عراق جدید با رویکرد نظامی ایالات‌متحده آمریکا، امنیت آن را در حوزه های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی با مخاطره مواجه ساخته است (Aghazadeh khoei, 2015: 4-5). تهدید ساختار نظام جمهوری اسلامی ایران، افزایش بودجه و تجهیزات نظامی و بالطبع افزایش استقرار نیروهای نظامی در مرزها، به جهت بازدارندگی و حفظ امنیت نسبی در مناطق غربی کشور منجر به هزینه‌های اقتصادی فراوان می‌شود. بر اساس مکتب کپنهاک صرف نظر از قوی یا ضعیف بودن دولت، همواره هزینه‌های سنگین انسانی و اقتصادی و نظامی به قوت خود باقی است (بوزان،1390: 41)

ضمناً حضور آمریکا در عراق برای ج.ا.ایران هم به لحاظ ایدئولوژیک و هم به لحاظ تغییرات ژئوپلیتیکی تهدید تلقی می‌شود. استراتژی انزوای ایران در حوزه ژئوپلتیک و تقویت ائتلاف‌های منطقه‌ای مخالف ایران و پیگیری سیاست تغییر رژیم (George, 2003) تقویت افراط‌گرایی، شکاف اجتماعی ایرانی- عربی، سنی- شیعی، کردی- عربی در عراق با توجه به بافت مذهبی و قومی در ایران، پشتیبانی از گروه‌های اپوزیسیون کردی همچون پژاک، کومله و... تهدیدی است که ثبات و امنیت سیاسی ایران را هدف قرار داده است (Aghazadeh khoei, 2015: 3).

 در مجموع می‌توان تحلیل کرد تهدیدات امنیتی و سیاسی ناشی از حضور نظامیان آمریکا در عراق برای جمهوری اسلامی ایران، فعال شدن هسته‌های خفته داعش و حزب بعث، استقلال‌طلبی اقلیم،  فشار جریان‌های سکولار، فدرالی شدن استان‌های سنی‌نشین از جمله الانبار، تعارضات قومی مذهبی، نفوذ منطقه‌ای رژیم صهیونیستی در اقلیم، افزایش حملات سایبری، ترور و خرابکاری مراکز حیاتی می‌باشد.

5-2- تهدید اقتصادی

چشم انداز ساختارسازی اقتصادی عراق از منظر آمریکا بر اساس اصول «بازار آزاد» از جمله خصوصی‌سازی، کاهش مداخلات دولت و باز بودن سرمایه‌گذاری و تجارت خارجی طراحی شده بود (کینک، 2003: 9). حکومت ائتلاف موقت عراق^[25] یا همان دولت انتقالی عراق این اصلاحات را در قالب 100 دستور جامع پیش برد که به عنوان دستورالعمل بخش‌نامه‌های الزام آور برای مردم عراق شناخته می‌شد و عدم اجرای آن عواقب کیفری و تاثیر مستقیمی در نحوه عملکرد عراقی‌ها داشت و تغییراتی را در قوانین عراق ایجاد کرد (CPA ,2003: 2). مهم‌ترین اقدامات ایالات‌متحده آمریکا در حوزه اقتصادی عراق به ساختار سازی در حوزه انرژی (یزدانی و محمود اوغلی، 1388: 132) ایجاد صندوق توسعه عراق^[26] (دومین گزارش موقتiamb، 2006: 3) احیای بانک مرکزی عراق با سفارش شماره 381 (CPA, 2003: 18) و تأسیس بانک تجارت عراق^[27] با سفارش شماره 49 (CPA, 2003 Order‎ Number‎ 49) مربوط می‌شود. این اقدامات منجر شد آمریکا بر ساختار اقتصادی عراق از طریق تدوین بودجه، وضع قوانین و ساختار مالیاتی جدید، وضع قانون سرمایه‌گذاری خارجی، تسلط یابد و با در دست گرفتن شریان اصلی اقتصاد عراق یعنی انرژی و درآمد حاصل از آن در بانک فدرال رزور آمریکا، مهم‌ترین نقش منفی را در روابط اقتصادی ایران و عراق ایفا کند. تمام درآمد ارزی حاصل از فروش نفت دولت عراق در بانک فدرال رزرو آمریکا ذخیره می‌شود. لذا تحریم دلار توسط آمریکا دولت شکننده و رانتیر عراق را با شدیدترین بحران اجتماعی و اقتصادی و سیاسی در داخل عراق مواجه خواهد کرد. این واقعیت مهمی است که نشان می‌دهد دولتمردان و حاکمیت عراق توان اتخاذ تصمیم مخالف با آمریکا را ندارند.

همچنین حضور آمریکا در عراق و کشورهای نفتی پیرامون ایران، تهدیدات اقتصادی علیه ایران خصوصاً کاهش صادرات نفت را در پی داشته است. در پی تحریم‌های اقتصادی بین‌المللی علیه ایران، عراق با رشد تولید نفت خام خود، سهم ایران را در بازار نفت تصاحب کرد (اسماعیل‌زاده امامقلی و احمدی فشارکی، 1395: 131). از این‌رو بایستی عنوان نمود که کاهش صادرات نفت ایران به معنای کاهش منابع ارزی و تهدید اقتصادی ایران با کمک عراق تحت سلطه امریکا محقق می‌شود (قنبرلو، 1397: 143).

بنابراین محروم کردن ایران از اقتصاد عراق با تحریم گسترده علیه جمهوری اسلامی و تقویت حضور آمریکا در بازار عراق و صنایع نفتی و پتروشیمی این کشور از طریق شرکت‌های خصوصی از جمله اقدامات آمریکا در مواجهه با حضور و فعالیت اقتصادی ایران در عراق است. تا جایی که یکی از مهم‌ترین پیشنهادات اقتصادی آمریکا در مذاکرات ژوئن 2020، کاهش وابستگی عراق به واردات کالا و انرژی از ایران و دریافت برق از کشورهای عربی حاشیه خلیج‌فارس بود. در دور اول گفت‌وگوهای راهبردی بین دو کشور بر اصلاحات اقتصادی، تعیین مشاوران اقتصادی آمریکایی، مشارکت شرکت‌های آمریکایی در پروژه های بخش انرژی و... اشاره گردید. توافقاتی که در راستای وابسته کردن اقتصاد عراق به آمریکا و نهادهای بین‌المللی و کاهش وابستگی به ایران معنا می گردد (وزارت خارجه آمریکا،2020).

5ـ3ـ تهدیدات اجتماعی

پلتفرم‌های آمریکایی در عراق با استقبال گسترده‌ای مواجه شده‌اند به طوری که یوتیوب تقریبی 24 میلیون، فیس بوک 18 میلیون،اسنپ چت16 میلیون و اینستاگرام 14 میلیون و توییتر نزدیک به 3 میلیون کاربر در فضای مجازی عراق دارد (مرکز دیجیتال عراق،2023). جنگ نرم با پلتفرم و محتوای آمریکایی مهم‌ترین عامل در جهت‌دهی و تغییر افکار عمومی عراق با رویکرد ضد ایرانی می‌باشد و بر مناسبات اجتماعی و نگرش ملت عراق به ایران تأثیر منفی دارد. جنگ نرم آمریکا در عراق تحت عناوینی هم‌چون دخالت ایران در امور عراق، سرکوب اعتراضات مردمی، معرفی ایران به‌عنوان عامل نابسامانی سیاسی در عراق، برچسب‌هایی است که به ذهن مخاطب عراقی وارد شده و منجر به تثبیت برخی باورها میان عراقی‌ها گردیده و وجهه جمهوری اسلامی ایران را در عراق تخریب می‌نماید. برای نمونه حمله به کنسولگری ایران در کربلا و شعارهای ضدایرانی جریان مدنی در اکتبر 2019 موید این ادعاست (ایندیپندنت عربی، 2019).

مبحث دیگر در حوزه تهدیدات اجتماعی، امنیتی کردن قومیت ها و مذاهب در این کشور است. مقوله امنیتی سازی و غیرامنیتی سازی همواره از رویه‌های رایج در سیاست خارجی آمریکا در مواجهه با رقبای این کشور بوده است. از این منظر سیاست تقویت و حمایت از فرقه‌گرایی توسط آمریکا در عراق زمینه ساز فرآیند امنیتی نمودن هویت‌های مذهبی و نژادی در راستای تضعیف نقش منطقه‌ای ایران فراهم نموده است. آمریکا با امنیتی نمودن مسائلی همچون هلال شیعی و فعالیت‌های هسته‌ای نقش ایران را در منطقه به چالش می‌کشد. ضمناً ظهور و خیزش داعش که خود برآیند مستقیم و غیرمستقیم عملکرد آمریکا در عراق است منجر به تقویت فرآیندهای امنیتی و هویت فرقه‌ای در این کشور شده است. بنابراین نتایج استراتژیک این منازعات به شکل اساسی منافع امنیتی جمهوری اسلامی ایران را در منطقه تحت تأثیر قرار داده است (ستوده و کیانی، 1397: 145).

 مهم‌ترین تهدید اجتماعی آمریکا در عراق، ارتباط سیاست ایران در لبنان و عراق و تقویت انگاره سیاست لبنانیزه کردن عراق از سوی ایران است تا در کنار داعش و القاعده، ایران را به عنوان تهدید امنیتی در ذهن مخاطب عراقی تثبیت کند.

ایالات‌متحده آمریکا در رسیدن به این هدف اساسی تمام توان خود را به کار گرفته تا با تغییر ساخت قدرت و سیاست و بکارگیری نخبگان سکولار، نقش جمهوری اسلامی ایران را در عراق کاهش دهد. ضمناً بافت اجتماعی موزاییکی عراق و حضور گروه‌های مختلف قومی- فرقه‌ای، این کشورها را به مثابه قطعه‌ای کوچک از پازل منطقه غرب آسیا به تصویر می‌کشد که عدم پیشرفت فرایند ادغام این گروه‌ها در قالب یک ملت واحد و شکل‌گیری هویت ملی، ابعاد واگرایانه و منازعه آمیز جامعه عراق را تشدید کرده است و می‌تواند دومینوار به کشورهای هدف سرایت نماید (سهرابی، 1396: 63).

6ـ مقدورات و محذورات ایران در مواجهه با حضور نظامیان آمریکایی در عراق

همسایگی و مجاورت سرزمینی از نظر بوزان برای موجودیت یک مجموعه امنیتی ملاک ارزشمندی است. با توجه به این‌که تهدیدات در فاصله نزدیک، شدت و نمود بیشتری دارند و کشورها از تهدیدات امنیتی در مجاورت خود بسیار نگرانند، هرگونه کنش و واکنشی را در کشورهای همسایه در نظر دارند (Buzan and Waever, 2009: 113). بوزان معتقد است در شکل‌گیری دوستی و دشمنی موضوعاتی همچون مذهب، تاریخ، تمایلات قومی، فرهنگ و جغرافیا تأثیرگذار است (Buzan and waever, 2003: 50). با وجود این چهار متغیر، بوزان از یک عامل دیگر نیز به نام نفوذ یا پوشش نام می‌برد که هرچند ذاتی یک مجموعه ی امنیتی منطقه‌ای نیست، اما می‌تواند پویش‌های درونی یک مجموعه را تحت تأثیر قرار دهد و حتی تغییراتی در آن ایجاد کند (Buzan and Waever, 2009: 58). با توجه به توافقنامه امنیتی 2008 و چارچوب استراتژیک 2020-2021 و حضور امنیتی طولانی مدت در عراق، نفوذ آمریکا در این کشور بسیار زیاد است. لذا با توجه به افق­های ساختارگرایانه  مکتب کپنهاک،گسترش نفوذ و تداوم حضور نظامی آمریکا در این کشور، تهدید جدی علیه امنیت ملی ایران است. این کنش، حضور فعالانه و راهبردهای مناسب جمهوری اسلامی ایران در عراق را به جهت رفع تهدیدهای امنیتی و افزایش قدرت مجموعه امنیتی محور مقاومت می‌طلبد.

خروج آمریکا از عراق به معنای افزایش نفوذ ایران در منطقه و تبدیل شدن عراق به عضوی مؤثر در ائتلاف منطقه‌ای ایران و به صورت خاص محور مقاومت تعبیر می‌شود. بنابراین حضور آمریکا در عراق جزو سیاست‌های راهبردی واشنگتن است و با سلطه دلار و تحریم، به‌دنبال باج‌گیری از حاکمیت عراق در پرونده‌های مهمی چون رابطه بغداد- تهران و آینده نیروهای آمریکایی و توافقات امنیتی با این کشور است. آمریکا در بازه زمانی کوتاه‌مدت و میان‌مدت با تغییر عناوین و حضور مستشاری^[28] تصمیم به ماندن در عراق دارد و این امر از طریق دیدارهای دیپلماتیک خصوصاً فعالیت سفیر آمریکا در بغداد مشهود است. از این رو استراتژی آمریکا در عراق، حفظ این کشور به عنوان عنصر کلیدی و متحد راهبردی خود است و با همه توان برای به حداقل رساندن نقش ایران در عراق و تغییر ساخت قدرت و سیاست و روی کار آمدن نخبگان سکولار و غرب‌گرا تلاش خواهد کرد. در همین راستا، آمریکا به شدت درصدد است تا با فراهم آوردن بستر مناسب به اهداف خود در این کشور دست یابد و با ایجاد و الغای پیوند بین ایران و تروریسم زمینه حضور نظامی و مستشاری در خاک عراق را ادامه دهد.

در خصوص اخراج نظامیان آمریکایی بایستی بیان نمود که ظاهراً حاکمیت عراق توانایی اخراج آمریکایی­ها از خاک خود را ندارند، چراکه بحران اقتصادی، سیاسی و امنیتی در نتیجه تحریم آمریکا منجر به ابر چالش اجتماعی،‌ سیاسی، اقتصادی و در نهایت جنگ داخلی می‌شود. ضمنا نقش ایالات‌متحده در قدرت یافتن نخبگان سیاسی عراق بسیار حائز اهمیت است و همین موضوع کاتالیزوری در پذیرش حضور آمریکایی‌ها توسط نخبگان سیاسی عراق است. با بازگشت به گذشته و سیری در تاریخ عراق سه عامل ذیل در خروج نظامیان آمریکایی از عراق در 2011 نقش بسزایی داشته‌اند:

• مبارزه نظامی گروه‌های مقاومت شیعی و اهل سنت عراق با اشغالگران آمریکایی؛
• هزینه بالای مادی و نظامی و تلفات انسانی نظامیان آمریکایی در عراق؛
• مخالفت قاطبه گروه‌های شیعی و اهل سنت عراق و مردم این کشور با ادامه اشغالگری آمریکا در عراق.

طبق جدول شماره 1 تعداد سربازان کشته شده آمریکایی بین سال‌های 2003 تا 2007 یعنی در اوایل اشغال نظامی بسیار زیاد بود که نقطه اوج آن با 904 کشته در سال 2007 بود. در پنج سال اول درگیری نیروهای نظامی آمریکا به سبب حضور میدانی و زمینی در مبارزه با جیش المهدی، سازمان بدر، القاعده (اهل سنت) و دیگر گروه‌‎های نظامی و سیاسی که به‌دنبال پر کردن خلا قدرت با برکناری صدام بودند، منجر به کشته شدن تعداد زیادی از نظامیان آمریکایی شد. اما به تدریج بعد از 2008 و با توافق چارچوب استراتژیک و همچنین عوامل سیاسی و حقوقی دولت وقت عراق تلفات نظامیان آمریکایی کاهش یافت که در سال 2011 به اخراج نظامیان آمریکایی از عراق منجر گردید. حضور دوباره نظامیان آمریکایی در خاک عراق برای مبارزه با داعش به شکلی بود که برخلاف گذشته آمریکا نیروهای نظامی خود را به جنگ مستقیم و زمینی در مبارزه با داعش اعزام نکرد بلکه با پشتیبانی هوایی و اطلاعاتی و امنیتی و آموزش نیروهای عراقی با هزینه بالغ بر 3.5 میلیارد دلار شرکت داشتند (CJTFOIR, 2019). همین امر منجر شد که تعداد کشته‌های نظامیان آمریکایی مطابق جدول شماره 1 بسیار کاهش یابد و برای این کشور حداقل در بخش نیروی انسانی هزینه بردار نبوده و فشار افکار عمومی آمریکا را برخلاف 2008 در پی نداشته باشد (statista, 2022).

تصویر 1. تعداد سربازان آمریکایی کشته شده در جنگ عراق 2020- 2003 (statista: 2020)^[29]

بر اساس جدول فوق می‌توان به این جمع‌بندی رسید که سیاست ایالات‌متحده آمریکا در کاهش تعداد نیروهای نظامی رابطه مستقیمی با تلفات انسانی نظامیان این کشور دارد، یعنی اگر تلفات نظامیان آمریکایی افزایش یابد شاهد محدود‌سازی و در نهایت خروج نظامیان آمریکایی خواهیم بود. نتیجه عملیات‌های فصائل مقاومت در بازه زمانی قبل و بعد شهادت سردار سلیمانی به کاهش تعداد پایگاه نظامیان آمریکایی به سه پایگاه در منطقه کردی، سنی و مرکزی عراق منجر گردید[30] (الجزیره، 2021). به عبارت دیگر، فاصله گرفتن پایگاهای نظامی آمریکا از دسترس گروه های مقاومت و بیان تغییر ماموریت از نظامی به مستشاری، فریب افکار عمومی و تحت فشار قرار دادن دولت عراق جهت فشار به نیروهای مقاومت برای کاهش­ عملیات­های ضد اشغالگری این گروه­ها جهت کاهش عملیات مقاومت تعریف می‌شود. اگرچه با حملات گروه‌های مقاومت به نظامیان آمریکایی در عراق باید شاهد حمله نظامی متقابل علیه مواضع بود اما تجربه ثابت کرده است که هزینه‌زا بودن حضور در میدان برای ایالات‌متحده آمریکا قابل تحمل نخواهد بود.

در مقطع فعلی غیر از گروه­های مقاومت و بخشی از احزاب سیاسی شیعی، حاکمیت و نخبگان سیاسی مخالف اخراج نظامیان آمریکایی هستند که نمود بارز آن آبستراکسیون احزاب کردی و سنی و عدم حضور 75 درصد از کل نمایندگان پارلمان پنجم در جلسه تصویب قانون اخراج نظامیان آمریکایی از عراق بود (مرکز مطالعات عراق، 2024). لذا برای دستیابی به امنیت پایدار راهبرد جمهوری اسلامی ایران در عراق باید اخراج آمریکا از عراق صروت بگیرد که چگونگی آن مسئله‌ای است که نیاز به پژوهش راهبردی دقیق دارد و به‌عنوان پیشنهاد به خوانندگان ارائه می‌شود.

نتیجه‌گیری

در چهارچوب نظریه امنیت منطقه‌ای باری بوزان می­توان گفت ایالات‌متحده آمریکا عراق را به مثابه عرصه‌ای برای رقابت خود با رقبای منطقه‌ای، از جمله ایران می‌بیند. از این‌رو، حفظ هژمونی، مهار مخالفان استراتژیک، جلوگیری از ظهور قدرت‌های منطقه‌ای (به‌ویژه نفوذ جمهوری اسلامی ایران)، حفظ امنیت رژیم صهیونیستی، کنترل قیمت حامل‌های انرژی و منافع ژئوپلیتیک، به‌عنوان علل حضور نظامی آمریکا در خاک عراق تحلیل می‌شود. موقعیت استراتژیک عراق در غرب آسیا، ایالات‌متحده را بر آن داشته تا با طرح توافقنامه‌های امنیتی و چارچوب استراتژیک در سال‌های 2008، 2014، 2020-2021 و 2024، همچون شراکت امنیتی دوجانبه و تهدید به تحریم نفت و دلار عراق توسط فدرال رزرو آمریکا، تداوم حضور نظامی و امنیتی خود در خاک عراق را با حفظ سیاست‌های قبلی بر اساس توافقات فی‌مابین، به‌طور قانونی تثبیت نماید. ساختارسازی سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و نظامی که آمریکا در طی سال‌ها در عراق انجام داده است، منجر به این شده است که نسلی از کارگزاران سیاسی در عراق شکل بگیرند که منافع خود را در گرو حضور آمریکا و تأمین منافع آن بدانند. بنابراین حضور نظامی آمریکا براساس نظریه بوزان امنیت دسته‌جمعی برای کردها، برخی احزاب و گروه‌های سنی در عراق، کشورهای مرتجع حاشیه خلیج‌فارس چون عربستان و رژیم صهیونیستی به‌عنوان متحدان یا مخالفان محور مقاومت ایجاد می‌کند و در عین حال با درنظرگرفتن امنیت چندبعدی فرهنگی، اقتصادی، سیاسی، نظامی و زیست‌محیطی، حظور آمریکا در عراق امنیت ایران و محور مقاومت را تهدید وجودی می‌کند.  

با توجه به این‌که تداوم حضور نظامی آمریکا و سیاست‌های راهبردی این کشور در عراق، در تضاد با منافع و امنیت پایدار جمهوری اسلامی ایران قرار دارد و راهکارهای دیپلماتیک دولت عراق در این زمینه به نتیجه مطلوب نرسیده است، جمهوری اسلامی ایران باید با شناسایی نقاط ضعف و قوت داخلی و نیز فرصت‌ها و تهدیدهای موجود در محیط امنیتی عراق، راهبردی واقع‌بینانه و منطقی برای مواجهه با حضور نظامی آمریکا ارائه نماید. در این راستا، گزینه مقاومت و افزایش تلفات نظامی و انسانی با کاربست رسانه‌ای و فرهنگی قدرتمند، به عنوان اهرم فشار میدان در روند خروج اشغالگران آمریکایی پیشنهاد می‌شود و طبق شواهد تردیدی نیست که خروج آمریکا امنیت دسته‌جمعی را برای ملت­های منطقه فراهم می‌کند.

فهرست منابع

اسماعیل زاده امامقلی، یاسر و حسنعلی احمدی فشارکی. (1395). داعش و امنیت ایران با تکیه بر مکتب کپنهاک. پژوهش‌های راهبردی سیاست، 5 (18)، 123-141

اسماعیلی، محسن و حمید بالایی. (1392). الگوی راهبردی تأمین امنیت ملّی جمهوری اسلامی ایران در قوانین برنامه توسعه اقتصادی، سیاسی، فرهنگی. پژوهش راهبردی سیاست، 2(5)،45-1.

اصلانی مناره بازاری، عماد. (1399). معمای حضور و خروج آمریکا از عراق. مطالعات راهبردی جهان اسلام، 21(81)، 25-5

جوادی ارجمند، محمدجعفر؛ طلوعی، هادی. (1393). تأثیر تهاجم نظامی آمریکا به عراق بر قدرت هوشمند ایران در این کشور، سیاست، 4(44)، 777-792.

بوزان، باری. (1390). مردم، دولت‌ها، هراس؛ دستورر کاری برای مطالعات امنیتی در دوره پس از جنگ سرد. ترجمه پژوهشکده راهبردی. تهران، انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی.

بوزان، باری. (1391). چارچوبی تازه برای تحلیل امنیت. تهران، پژوهشکده مطالعات راهبردی، چاپ سوم، ترجمه علیرضا طیب.

خسروی، غلامرضا. (1388). مولفه‌های داخلی پایدار و موثر بر سیاست خارجی عراق جدید. مطالعات راهبردی، 13 (1)، 94-59.

داداندیش، پروین و ولی کوزه گر کالجی. (1389). بررسی انتقادی نظریه مجموعه امنیتی منطقه‌ای با استفاده از محیط امنیتی منطقه قفقاز جنوبی. راهبرد، (56)، 86-98.

درخشه، جلال، امیر رضا جعفری هرندی. (1395).  شیوه های نفوذ نظامی- امنیتی امریکا در عراق. پژوهش های راهبردی سیاست، 5 (19)، 186-157.

ستار، فاطمه؛ رسولی ثانی آبادی، الهام. (1403). امکان سنجی استقرار مدل امنیتی هژمونی‌گرایی در منطقه غرب آسیا در دوران پساآمریکا؛ موانع و چالش‌های موجود. مطالعات راهبردی آمریکا، 3(3)، 115-93.

رستمی، فرزاد، محمد صالح ایومن. (1395). نظام امنیت منطقه ای در خلیج فارس و تاثیر آن بر امنیت ملی عراق پسا صدام. راهبرد، 25(78)، 220-191.

روحی، نبی الله. (1393). استراتژی رژیم صهیونیستی در اقلیم کردستان عراق و پیامدهای امنیتی آن بر جمهوری اسلامی ایران. افاق امنیت، 7(24)، 107-150

ستوده، علی اصغر و آذین کیانی. (1397). تاثیرات منازعات داخلی سوریه و عراق بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران. پژوهش های سیاسی جهان اسلام، 8(4)، 135-173

سهرابی، محمد. (1396). تهاجم نظامی آمریکا به عراق و تاثیر آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران. مطالعات روابط بین الملل، 10(38)، 39-68

سهرابی، محمد. (1396). تهاجم نظامی آمریکا به عراق و تاثیر آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران. مطالعات روابط بین الملل (پژوهشنامه روابط بین الملل)، 10(38)، 39-67

عبدالله خانی، علی. (1389). نظریه های امنیت. تهران، ابرار معاصر.

قربانی شیخ نشین، ارسلان و اکرم، قدیمی. (1391). بررسی راهبرد سیاست خارجی آمریکا در کردستان عراق و امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران. راهبرد، 21(62)، 55-82

قنبرلو، عبدالله. (1397). تحلیل تبعات اقتصادی- امنیتی تحریم های هسته ای پیش برجام در ایران. جستارهای سیاسی معاصر، 9(1)، 163-139.

کشاورز شکری، عباس، جعفری هرندی، امیر رضا و پیرانی، شهره. (1400). ساختارسازی امریکا در عراق و پیامدهای آن بر امنیت ملی این کشور. آفاق امنیت، 14(52)، 105-131

محمدی، حمیدرضا و دیگـران. (1389). خـودگردانی شمال عراق و تاثیرات آن بر حرکت های قوم گرایانه پیرامونی. ژئوپلتیک، 6 (1)، 148-112.

مشیرزاده، حمیرا. (1387). جنگ آمریکا علیه عراق و ساختار معنایی نظام بین الملل. علوم سیاسی، 1(38)، 213-239

موسوی اصل، سید حسن و سید فخرالدین علوی. (1400). مشروعیت حضور نیروهای آمریکائی در خاک عراق پس از مصوبه پارلمان عراق. مطالعات فقه اسلامی و مبانی حقوق، 15(44)، 272-253.

نوازنی، بهرام و عبادی، زهرا. (1396). بررسی تاثیر قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران بر اهداف و منافع راهبردی امریکا در عراق نوین. سیاست و روابط بین الملل، 1(1)، 101-119

نورمحمدی، مرتضی؛ فصیحی دولت شاهی و محمد عارف. (1397). کاربست نظریه مجموعه امنیتی منطقه ای در تحلیل مسائل و الگوهای روابط در جنوب آسیا. رهیافت سیاسی و بین المللی، 10(2)،153-189

هینبوش، ریموند، احتشامی، انوشیروان. (1383)، سیاست خارجی کشورهای خاورمیانه. مترجم گل‌محمدی، علی، جلد 216، چاپ 1.

هاشمی، سید مصطفی؛ فرجی راد، عبدالرضا. (2016). بررسی عوامل مؤثر ژئوپلیتیک عراق و تأثیر آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران. تحقیقات سیاسی و بین المللی، 28 (8)، 63-94.

یزدانی، عنایت الله.محمود اوغلی، رضا. (1388). نقش نفت در حمله آمریکا به عراق. تحقیقات سیاسی و بین المللی، 1(1)، 117-138

یزدانی، عنایت الله، محمود اغلی، رضا. (1388). نقش نفت در حمله آمریکا به عراق. تحقیات سیاسی و بین المللی، 1(1)، 105-131

ایندیپندنت عربی. (04/11/2019). متظاهرون یحرقون القنصلیة الایرانیة فی کربلاء. وسقوط أربعة قتلى. قابل دسترس در:  https://www.independentarabia.com/node/68931/

الجزیره. (08/04/2021). الوجود العسکری الأمیرکی فی العراق حقائق وأرقام. قابل دسترس در: https://www.aljazeera.net/news/2021/4/8/

پورسعید، فرزاد. (27/01/2022). اهداف راهبردی آمریکا در عراق. شورای راهبردی روابط خارجی، قابل دسترس در:  https://sndu.ac.ir/fa/news/5475/

امام خامنه ای. (29/11/2022). بیانات حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در دیدار نخست‌وزیر عراق به سوی تحکیم امنیت عراق و ایران.  قابل دسترس در  https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=51443

امام خامنه ای. (30/04/2023). دیدار رئیس جمهور عراق با رهبر انقلاب. قابل دسترس در:  https://farsi.khamenei.ir/news-content?id=52691

میدل ایست نیوز. (09/04/2023). عراق چهارمین صادرکننده بزرگ نفت به امریکا در ماه مارس»، قابل دسترس در:  https://mdeast.news/2023/04/09/

وکاله الانباء العراقی. (09/08/2023). العراق والولایات المتحدة یصدران بیانا حول حوار التعاون الأمنی المشترک. قابل دسترس در: https://www.ina.iq/191152.html

شیاع، السودانی. (21/09/2023). التقى رئیس مجلس الوزراء السید محمد شیاع السودانی فی نیویورک مبعوث الرئیس الامریکی الخاص للشرق الاوسط و شمال افریقا. قابل دسترس در: https://pmo.iq/?article=671

میدل ایست نیوز. (25/01/2024). سنتکام از توافق 10 ساله امنیتی با عراق خبر داد. قابل دسترس در: https://mdeast.news/

مرکز مطالعات عراق. (26/01/2024). هژمونی آمریکا در عراق. قابل دسترس در: https://t.me/instituteofiraqistudie/103

دفتر نخست وزیری عراق. (27/01/2024). اللجنة العسکریة العلیا الأمریکیة العراقیة. قابل دسترس در:https://t.me/IraqiPmo/35761

محمدی، برسام. (04/02/2024). رویکرد واقعی آمریکا در قبال پایان حضور نظامی در عراق؟. قابل دسترس در:https://www.scfr.ir/fa/300/30101/253552/

مرکز مطالعات عراق. (09/02/2024). مخالفت نمایندگان کردی و سنی با تصویب قانون اخراج نیروهای آمریکایی از عراق. قابل دسترس در: https://t.me/instituteofiraqistudies/112

کلوث،آندریاس. (22/09/2023). هل الهیمنة الأمیرکیة.. ما زالت الأفضل؟. مرکز الاتحاد الاخبار،قابل دسترس در: https://www.aletihad.ae/opinion/4430884/

بهرامی، محمد. (1390). اهداف و منافع استراتژیک ایالات متحده از حضور بلندمدت در عراق. مرکز بین المللی مطالعات صلح، قابل دسترس در: https://peace-ipsc.org/fa/ /

قناه المنار. (24/02/2024). المقاومة الاسلامیة فی العراق تدعو إلى الجهاد لطرد المحتل الأمریکی من البلاد وتقصف هدفاً للصهاینة فی البحر المیت. قابل دسترس: https://www.almanar.com.lb/11628872

قناه العربی جدید. (19/04/2024). وثائق الخارجیة الأمریکیة تکشف عن آلیات لحمایة إسرائیل من اتهامات انتهاک حقوق الإنسان. قابل دسترس در: https://www.alquds.co.uk/ /

الطائی، خلیل. (26/07/2021). الاستراتیجیه العسکریه الامریکیه الجدیده فی العراق. مرکز الامه للدراسات و التطویر:  https://alummacenter.com/?p=2194

Aghazadeh khoei. M. (2015). Iran's Security and the Islamic State through the Lenses of the Copenhagen School. studies in conflict & terrorism, vol38.

Buzan, b., Waever, O. (2009). Region and powers, translate by Rahman ghahramanpoor, Tehran, Institute for Strategic Studies

Buzan, B., Waver, O. (2003). Regions and Powers. The Structure of International Security, Cambridge: Cambridge University Press.

Coalition Provisional Authority. (2003). Order‎ Number‎ 18:‎ “Dissolution‎ of‎ Entities, IRAQ, Baghdad: CPA. Available at: http://www.cpairaq.org/regulations/#Orders

Coalition Provisional Authority. (2003). Order‎ Number‎ 49:‎ “Dissolution‎ of‎ Entities, IRAQ. Baghdad: CPA, Available at: http://www.cpairaq.org/regulations/#Orders

Coalition Provisional Authority. (2003). Order‎Number‎2:‎“Dissolution‎of‎Entities, IRAQ, Baghdad: CPA. Available at: http://www.cpa-iraq.org/regulations/#Orders

George W. (2003). Bush's Speech at the National Endowment for Democracy (November 6, 2003), "President Bush Discusses Freedom in Iraq and Middle East", cited in: whitehouse.archives.gov/news/releases/2003/11/20031106 -2.html

https://www.peaceagreements.org/masterdocument/1577

https://www.federalregister.gov/documents/2024/01/31/2024-02004/proposal-of-special-measure-regarding-al-huda-bank-as-a-foreign-financial-institution-of-primary

Iraq O. (2016).  Data shown is for the latest year with complete data in all categoreies, https://www.worldometers.info/oil/iraq-oil/#google_vignette

Joint Statement on the U.S.-Iraq Strategic Dialogue. (19/08/2020). United States Department of State,https://ge.usembassy.gov/joint-statement-on-the-u-s-iraq-strategic-dialogue/

Joint Statement on the U.S.-Iraq Strategic Dialogue. (07/04/2021). United States Department of State,https://ge.usembassy.gov/joint-statement-on-the-u-s-iraq-strategic-dialogue

Joint Statement on the U.S.-Iraq Strategic Dialogue. (11/06/2020). United States Department of State,https://www.state.gov/joint-statement-on-the-u-s-iraq-strategic-dialogue/

Joint Statement on the U.S.-Iraq Strategic Dialogue. (26/06/2021) United States Department of State,https://www.state.gov/joint-statement-on-the-u-s-iraq-strategic-dialogue-2/

Raymond, H. (2007). The US Invasion of Iraq: Explanations and Implications, Critique: Critical Middle Eastern Studies, 16:3, 209-228, DOI: 10.1080/10669920701616443

Jonathan Masters and Will Merrow. (31/03/2024). U.S. Aid to Israel in Four Charts: https://www.cfr.org/article/us-aid-israel-four-charts

King, Neil Jr. (2003). Bush Officials Devise a Broad Plan For Free–Market Economy in Iraq, New York: Wall Street Journal

LITTLE, DOUGLAS. (2016). Us versus Them: The United States, Radical Islam, and the Rise of the Green Threat, University of North Carolina Press,328, https://www.jstor.org/stable/10.5149/9781469626819_little

Louw, M.H.H. (1978). National Security: A Modern Approach: (papers Presented at the Symposium on National Security Held at Pretoria, 31 March - 1 April 1977). Pretoria: Institute for Strategic Studies, University of Pretoria

Michael, K. (2019) U.S. Interests and the Unsustainable Status Quo in Iraq, https://www.washingtoninstitute.org/policy-analysis/us-interests-and-unsustainable-status-quo-iraq

Number of U.S. soldiers killed in the Iraq war from 2003 to. (2020,30/09/2022). https://www.statista.com/statistics/263798/american-soldiers-killed-in-iraq

Pentagon: There is no change in the status of American forces in the region, https://en.webangah.ir/2024-02-04/news=50561/

Second interim IAMB report. (2006). available at: http://www.iamb.info/pdf/iamb_12142006.pdf

Soage,  A.B. (2020). The Conservative-Resistance Camp: The Axis of Resistance, 2020, publication at: https://www.researchgate.net/publication/342677605

Statement by Secretary of Defense Lloyd J. Austin III on the Start of Working Group Meetings of the U.S.-Iraq Higher Military Commission, Jan. 25, 2024,

https://www.defense.gov/News/Releases/Release/Article/3655790/

Text of Strategic Framework Agreement and Security Agreement Between the United States of America and the Republic of Iraq,27/11/2008, https://georgewbush-

The state of digital in Iraq in 2023, https://datareportal.com/reports/digital-2023-iraq

United States Department of State,U.S. Relations with Israel. (30/02/2023).

https://www.state.gov/u-s-relations-with-israel-2/

United States Department. (14/06/2022). Jerusalem Joint Declaration on US-Israel Strategic Partnership, https://www.state.gov/translations/persian

https://sider.ai/myshare/37be4efef22cc82856185723ae38f1e3

https://amwaj.media/fa/article/will-economic-clout-pave-way-for-chinese-interference-in-iraqi-politics

***

[1] نویسنده مسئول: استادیار گروه علوم سیاسی، دانشگاه یزد، یزد، ایران.                                          m.kamali@yazd.ac.ir

[2] دانش آموخته کارشناس ارشد علوم سیاسی، دانشگاه یزد، یزد، ایران.

[3]. Greater Middle East

[4]. Raymond Hinnebusch

[5]. The American invasion of Iraq. Causes and Consequences

[6]. Alyson J.K. Bailes

[7]. THE IRAQ WAR: IMPACT ON INTERNATIONAL SECURITY

[8]. The Regional Security Complex Theory (RSCT) by Barry Buzan

[9]. Copenhagen School

[10]. Barry Gordon Buzan

[11]. Regional Security Complex Theory (RSCT)

[12]. Strategic Framework Agreement 2008

[13]. SOFA

[14]. Strategic Framework Agreement for a Relationship of Friendship and Cooperation between the United States of America and the Republic of Iraq

[15]. Antony John Blinken

[16]. Joint Statement on the U.S.-Iraq Strategic Dialogue ,United States Department of State, 2020-2021,https://ge.usembassy.gov/joint-statement-on-the-u-s-iraq-strategic-dialogue/

[17]. Brett McGurk

[18]. U.S.-Iraq Higher Military Commission

[19]. Al-Quds Al-Arabi

[20] .Jonathan Masters and Will Merrow

[21]. United States Department of State

[22]. Philip david zelikow

[23]. Green threat

[24]. Michael Knights

[25]. Coalition Provisional Authority - CPA

[26]. Development Fund for Iraq (DFI) 

[27]. Trade Bank of Iraq – المصرف العراقی للتجارة

[28]- حضور مستشاری یک فریب دیپلماتیک است و هرگونه نفوذ امنیتی و عملیات نظامی علیه جمهوری اسلامی ایران می‌تواند تحت عنوان یک مأموریت مستشاری نیز انجام شود.

[29]. Number of U.S. soldiers killed in the Iraq war from 2003 to 2020,30/09/2022, https://www.statista.com/statistics/263798/american-soldiers-killed-in-iraq

[30]- مطابق با چهار دور مذاکرات دیپلماتیک بغداد واشتگتن بین سال‌های 2020 و2021 تعداد پایگاه‌های امریکایی از 11 پایگاه به 3 پایگاه کاهش یافت. عملیات نظامی مقاومت اسلامی عراق در طوفان الاقصی علیه سه پایگاه آمریکایی عین الاسد در الانبار، الحریر اقلیم کردستان و پایگاه ویکتوری در بغداد صورت پذیرفت.