معمای تداوم حضور نظامی آمریکا در عراق و پیامدهای آن برای منافع و امنیت پایدار جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم سیاسی ، دانشگاه یزد، یزد، ایران

2 دانش آموخته کارشناس ارشد علوم سیاسی ، دانشگاه یزد، یزد، ایران

چکیده

پژوهش حاضر به دنبال تبیین دو موضوع کلیدی معمای تداوم حضور نظامی آمریکا در عراق و پیامدهای آن برای امنیت ملی ایران است. مداخله و حضور نظامی آمریکا در عراق، مخاطرات امنیتی متعددی را برای جمهوری اسلامی ایران به وجود آورده است. از این‌رو، فعال‌سازی و به‌کارگیری سازوکارهای مختلف سیاسی-امنیتی، حقوقی، رسانه‌ای و اقتصادی-اجتماعی برای تنزل نقش‌آفرینی آمریکا در عراق، امری ضروری و اجتناب‌ناپذیر است. بدین وسیله این پژوهش به‌دنبال پاسخ به سؤال اصلی پیامدهای حضور آمریکا در عراق بر امنیت ملی ایران است. فرض محوری این پژوهش که بر پایه نظریه مجموعه امنیتی باری بوزان بنا شده، این است که تبدیل عراق به ابزاری برای کنترل و مقابله با رقبای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای آمریکا، دلیل اصلی تداوم حضور نظامی این کشور در خاک عراق است که با استفاده از روش مطالعه اسنادی به توصیف و تحلیل آن پرداخته می‌شود. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که توافقات امنیتی میان آمریکا و عراق از یک سو و عدم مخالفت جدی دولت عراق از سوی دیگر، زمینه‌های تداوم حضور این کشور در کوتاه‌مدت و میان‌مدت را فراهم می‌کنند و تداوم حضور و سلطه نظامی-امنیتی آمریکا در عراق، معمای امنیتی پیچیده‌ای است که ثبات و امنیت پایدار عراق و همسایگان آن، به‌ویژه ایران را به طور جدی تحت شعاع قرار می‌دهد. مقابله با حضور و مداخله نظامی آمریکا از سوی جمهوری اسلامی ایران، نیازمند یک الگوی مواجهه چندوجهی است که در نهایت، زمینه وابستگی متقابل امنیتی بین ایران و عراق و تنزل نقش‌آفرینی آمریکا را فراهم می‌‌سازد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The puzzle of the continuation of the US military presence in Iraq and its consequences for the interests and stable security of the Islamic Republic of Iran

نویسندگان [English]

  • محمد کمالی گوکی 1
  • sina alizadeh 2
1 Assistant Professor, Law, Political Sciences and History Department - Political Sciences
2 I do not have
چکیده [English]

This research aims to explain two key issues of the continuation of the US military presence in Iraq as well as the mechanisms to deal with this presence. The main hypothesis of this research, which is based on the Regional security complex theory of Barry Buzan, is that turning Iraq into an apparatus for controlling and confronting the regional and trans-regional rivals of the US is the main reason for the continuation of its military presence in Iraq. According to the findings of this research, the security agreements between the US and Iraq, on the one hand, and lack of serious opposition by the Iraqi government to the continued presence of American troops, on the other hand, pave grounds for the US continued presence in the short and medium term. Based on this, the research seeks to explain the consequences of the US presence in Iraq on Iran's national security and ways to tackle it. The US military intervention and presence in Iraq has posed numerous security risks to the Islamic Republic of Iran. Therefore, launching and implementing various political-security, legal, media and socio-economic mechanisms to degrade the military-security role of the US in Iraq is necessary and inevitable for Iran. The methodology of this research is descriptive-analytical and based on the use of documentary sources. The conclusion of the research is that the continuation of the US military-security presence and dominance in Iraq is a complex security puzzle that seriously undermines the stability and security of Iraq and its neighbors, especially Iran. To counter the military presence and intervention of the US Iraq, the Islamic Republic of Iran requires a multifaceted confrontation model that will eventually provide the context for security interdependence between Iran and Iraq and the decline of the

کلیدواژه‌ها [English]

  • Iraq
  • The US
  • security agreement
  • military intervention
  • security complex theory

Smiley face

اسماعیل زاده امامقلی، یاسر و حسنعلی احمدی فشارکی. (1395). داعش و امنیت ایران با تکیه بر مکتب کپنهاک. پژوهش‌های راهبردی سیاست، 5 (18)، 123-141
اسماعیلی، محسن و حمید بالایی. (1392). الگوی راهبردی تأمین امنیت ملّی جمهوری اسلامی ایران در قوانین برنامه توسعه اقتصادی، سیاسی، فرهنگی. پژوهش راهبردی سیاست، 2(5)،45-1.
اصلانی مناره بازاری، عماد. (1399). معمای حضور و خروج آمریکا از عراق. مطالعات راهبردی جهان اسلام، 21(81)، 25-5
جوادی ارجمند، محمدجعفر؛ طلوعی، هادی. (1393). تأثیر تهاجم نظامی آمریکا به عراق بر قدرت هوشمند ایران در این کشور، سیاست، 4(44)، 777-792.
بوزان، باری. (1390). مردم، دولت‌ها، هراس؛ دستورر کاری برای مطالعات امنیتی در دوره پس از جنگ سرد. ترجمه پژوهشکده راهبردی. تهران، انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی.
بوزان، باری. (1391). چارچوبی تازه برای تحلیل امنیت. تهران، پژوهشکده مطالعات راهبردی، چاپ سوم، ترجمه علیرضا طیب.
خسروی، غلامرضا. (1388). مولفه‌های داخلی پایدار و موثر بر سیاست خارجی عراق جدید. مطالعات راهبردی، 13 (1)، 94-59.
داداندیش، پروین و ولی کوزه گر کالجی. (1389). بررسی انتقادی نظریه مجموعه امنیتی منطقه‌ای با استفاده از محیط امنیتی منطقه قفقاز جنوبی. راهبرد، (56)، 86-98.
درخشه، جلال، امیر رضا جعفری هرندی. (1395).  شیوه های نفوذ نظامی- امنیتی امریکا در عراق. پژوهش های راهبردی سیاست، 5 (19)، 186-157.
ستار، فاطمه؛ رسولی ثانی آبادی، الهام. (1403). امکان سنجی استقرار مدل امنیتی هژمونی‌گرایی در منطقه غرب آسیا در دوران پساآمریکا؛ موانع و چالش‌های موجود. مطالعات راهبردی آمریکا، 3(3)، 115-93.
رستمی، فرزاد، محمد صالح ایومن. (1395). نظام امنیت منطقه ای در خلیج فارس و تاثیر آن بر امنیت ملی عراق پسا صدام. راهبرد، 25(78)، 220-191.
روحی، نبی الله. (1393). استراتژی رژیم صهیونیستی در اقلیم کردستان عراق و پیامدهای امنیتی آن بر جمهوری اسلامی ایران. افاق امنیت، 7(24)، 107-150
ستوده، علی اصغر و آذین کیانی. (1397). تاثیرات منازعات داخلی سوریه و عراق بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران. پژوهش های سیاسی جهان اسلام، 8(4)، 135-173
سهرابی، محمد. (1396). تهاجم نظامی آمریکا به عراق و تاثیر آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران. مطالعات روابط بین الملل، 10(38)، 39-68
سهرابی، محمد. (1396). تهاجم نظامی آمریکا به عراق و تاثیر آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران. مطالعات روابط بین الملل (پژوهشنامه روابط بین الملل)، 10(38)، 39-67
عبدالله خانی، علی. (1389). نظریه های امنیت. تهران، ابرار معاصر.
قربانی شیخ نشین، ارسلان و اکرم، قدیمی. (1391). بررسی راهبرد سیاست خارجی آمریکا در کردستان عراق و امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران. راهبرد، 21(62)، 55-82
قنبرلو، عبدالله. (1397). تحلیل تبعات اقتصادی- امنیتی تحریم های هسته ای پیش برجام در ایران. جستارهای سیاسی معاصر، 9(1)، 163-139.
کشاورز شکری، عباس، جعفری هرندی، امیر رضا و پیرانی، شهره. (1400). ساختارسازی امریکا در عراق و پیامدهای آن بر امنیت ملی این کشور. آفاق امنیت، 14(52)، 105-131
محمدی، حمیدرضا و دیگـران. (1389). خـودگردانی شمال عراق و تاثیرات آن بر حرکت های قوم گرایانه پیرامونی. ژئوپلتیک، 6 (1)، 148-112.
مشیرزاده، حمیرا. (1387). جنگ آمریکا علیه عراق و ساختار معنایی نظام بین الملل. علوم سیاسی، 1(38)، 213-239
موسوی اصل، سید حسن و سید فخرالدین علوی. (1400). مشروعیت حضور نیروهای آمریکائی در خاک عراق پس از مصوبه پارلمان عراق. مطالعات فقه اسلامی و مبانی حقوق، 15(44)، 272-253.
نوازنی، بهرام و عبادی، زهرا. (1396). بررسی تاثیر قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران بر اهداف و منافع راهبردی امریکا در عراق نوین. سیاست و روابط بین الملل، 1(1)، 101-119
نورمحمدی، مرتضی؛ فصیحی دولت شاهی و محمد عارف. (1397). کاربست نظریه مجموعه امنیتی منطقه ای در تحلیل مسائل و الگوهای روابط در جنوب آسیا. رهیافت سیاسی و بین المللی، 10(2)،153-189
هینبوش، ریموند، احتشامی، انوشیروان. (1383)، سیاست خارجی کشورهای خاورمیانه. مترجم گل‌محمدی، علی، جلد 216، چاپ 1.
هاشمی، سید مصطفی؛ فرجی راد، عبدالرضا. (2016). بررسی عوامل مؤثر ژئوپلیتیک عراق و تأثیر آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران. تحقیقات سیاسی و بین المللی، 28 (8)، 63-94.
یزدانی، عنایت الله.محمود اوغلی، رضا. (1388). نقش نفت در حمله آمریکا به عراق. تحقیقات سیاسی و بین المللی، 1(1)، 117-138
یزدانی، عنایت الله، محمود اغلی، رضا. (1388). نقش نفت در حمله آمریکا به عراق. تحقیات سیاسی و بین المللی، 1(1)، 105-131
ایندیپندنت عربی. (04/11/2019). متظاهرون یحرقون القنصلیة الایرانیة فی کربلاء. وسقوط أربعة قتلى. قابل دسترس در:  https://www.independentarabia.com/node/68931/
الجزیره. (08/04/2021). الوجود العسکری الأمیرکی فی العراق حقائق وأرقام. قابل دسترس در: https://www.aljazeera.net/news/2021/4/8/
پورسعید، فرزاد. (27/01/2022). اهداف راهبردی آمریکا در عراق. شورای راهبردی روابط خارجی، قابل دسترس در:  https://sndu.ac.ir/fa/news/5475/
امام خامنه ای. (29/11/2022). بیانات حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در دیدار نخست‌وزیر عراق به سوی تحکیم امنیت عراق و ایران.  قابل دسترس در  https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=51443
امام خامنه ای. (30/04/2023). دیدار رئیس جمهور عراق با رهبر انقلاب. قابل دسترس در:  https://farsi.khamenei.ir/news-content?id=52691
میدل ایست نیوز. (09/04/2023). عراق چهارمین صادرکننده بزرگ نفت به امریکا در ماه مارس»، قابل دسترس در:  https://mdeast.news/2023/04/09/
وکاله الانباء العراقی. (09/08/2023). العراق والولایات المتحدة یصدران بیانا حول حوار التعاون الأمنی المشترک. قابل دسترس در: https://www.ina.iq/191152.html
شیاع، السودانی. (21/09/2023). التقى رئیس مجلس الوزراء السید محمد شیاع السودانی فی نیویورک مبعوث الرئیس الامریکی الخاص للشرق الاوسط و شمال افریقا. قابل دسترس در: https://pmo.iq/?article=671
میدل ایست نیوز. (25/01/2024). سنتکام از توافق 10 ساله امنیتی با عراق خبر داد. قابل دسترس در: https://mdeast.news/
مرکز مطالعات عراق. (26/01/2024). هژمونی آمریکا در عراق. قابل دسترس در: https://t.me/instituteofiraqistudie/103
دفتر نخست وزیری عراق. (27/01/2024). اللجنة العسکریة العلیا الأمریکیة العراقیة. قابل دسترس در:https://t.me/IraqiPmo/35761
محمدی، برسام. (04/02/2024). رویکرد واقعی آمریکا در قبال پایان حضور نظامی در عراق؟. قابل دسترس در:https://www.scfr.ir/fa/300/30101/253552/
مرکز مطالعات عراق. (09/02/2024). مخالفت نمایندگان کردی و سنی با تصویب قانون اخراج نیروهای آمریکایی از عراق. قابل دسترس در: https://t.me/instituteofiraqistudies/112
کلوث،آندریاس. (22/09/2023). هل الهیمنة الأمیرکیة.. ما زالت الأفضل؟. مرکز الاتحاد الاخبار،قابل دسترس در: https://www.aletihad.ae/opinion/4430884/
بهرامی، محمد. (1390). اهداف و منافع استراتژیک ایالات متحده از حضور بلندمدت در عراق. مرکز بین المللی مطالعات صلح، قابل دسترس در: https://peace-ipsc.org/fa/ /
قناه المنار. (24/02/2024). المقاومة الاسلامیة فی العراق تدعو إلى الجهاد لطرد المحتل الأمریکی من البلاد وتقصف هدفاً للصهاینة فی البحر المیت. قابل دسترس: https://www.almanar.com.lb/11628872
قناه العربی جدید. (19/04/2024). وثائق الخارجیة الأمریکیة تکشف عن آلیات لحمایة إسرائیل من اتهامات انتهاک حقوق الإنسان. قابل دسترس در: https://www.alquds.co.uk/ /
الطائی، خلیل. (26/07/2021). الاستراتیجیه العسکریه الامریکیه الجدیده فی العراق. مرکز الامه للدراسات و التطویر:  https://alummacenter.com/?p=2194
Aghazadeh khoei. M. (2015). Iran's Security and the Islamic State through the Lenses of the Copenhagen School. studies in conflict & terrorism, vol38.
Buzan, b., Waever, O. (2009). Region and powers, translate by Rahman ghahramanpoor, Tehran, Institute for Strategic Studies
Buzan, B., Waver, O. (2003). Regions and Powers. The Structure of International Security, Cambridge: Cambridge University Press.
Coalition Provisional Authority. (2003). Order‎ Number‎ 18:‎ “Dissolution‎ of‎ Entities, IRAQ, Baghdad: CPA. Available at: http://www.cpairaq.org/regulations/#Orders
Coalition Provisional Authority. (2003). Order‎ Number‎ 49:‎ “Dissolution‎ of‎ Entities, IRAQ. Baghdad: CPA, Available at: http://www.cpairaq.org/regulations/#Orders
Coalition Provisional Authority. (2003). Order‎Number‎2:‎“Dissolution‎of‎Entities, IRAQ, Baghdad: CPA. Available at: http://www.cpa-iraq.org/regulations/#Orders
George W. (2003). Bush's Speech at the National Endowment for Democracy (November 6, 2003), "President Bush Discusses Freedom in Iraq and Middle East", cited in: whitehouse.archives.gov/news/releases/2003/11/20031106 -2.html
https://www.peaceagreements.org/masterdocument/1577
https://www.federalregister.gov/documents/2024/01/31/2024-02004/proposal-of-special-measure-regarding-al-huda-bank-as-a-foreign-financial-institution-of-primary
Iraq O. (2016).  Data shown is for the latest year with complete data in all categoreies, https://www.worldometers.info/oil/iraq-oil/#google_vignette
Joint Statement on the U.S.-Iraq Strategic Dialogue. (19/08/2020). United States Department of State,https://ge.usembassy.gov/joint-statement-on-the-u-s-iraq-strategic-dialogue/
Joint Statement on the U.S.-Iraq Strategic Dialogue. (07/04/2021). United States Department of State,https://ge.usembassy.gov/joint-statement-on-the-u-s-iraq-strategic-dialogue
Joint Statement on the U.S.-Iraq Strategic Dialogue. (11/06/2020). United States Department of State,https://www.state.gov/joint-statement-on-the-u-s-iraq-strategic-dialogue/
Joint Statement on the U.S.-Iraq Strategic Dialogue. (26/06/2021) United States Department of State,https://www.state.gov/joint-statement-on-the-u-s-iraq-strategic-dialogue-2/
Raymond, H. (2007). The US Invasion of Iraq: Explanations and Implications, Critique: Critical Middle Eastern Studies, 16:3, 209-228, DOI: 10.1080/10669920701616443
Jonathan Masters and Will Merrow. (31/03/2024). U.S. Aid to Israel in Four Charts: https://www.cfr.org/article/us-aid-israel-four-charts
King, Neil Jr. (2003). Bush Officials Devise a Broad Plan For Free–Market Economy in Iraq, New York: Wall Street Journal
LITTLE, DOUGLAS. (2016). Us versus Them: The United States, Radical Islam, and the Rise of the Green Threat, University of North Carolina Press,328, https://www.jstor.org/stable/10.5149/9781469626819_little
Louw, M.H.H. (1978). National Security: A Modern Approach: (papers Presented at the Symposium on National Security Held at Pretoria, 31 March - 1 April 1977). Pretoria: Institute for Strategic Studies, University of Pretoria
Michael, K. (2019) U.S. Interests and the Unsustainable Status Quo in Iraq, https://www.washingtoninstitute.org/policy-analysis/us-interests-and-unsustainable-status-quo-iraq
Number of U.S. soldiers killed in the Iraq war from 2003 to. (2020,30/09/2022). https://www.statista.com/statistics/263798/american-soldiers-killed-in-iraq
Pentagon: There is no change in the status of American forces in the region, https://en.webangah.ir/2024-02-04/news=50561/
Second interim IAMB report. (2006). available at: http://www.iamb.info/pdf/iamb_12142006.pdf
Soage,  A.B. (2020). The Conservative-Resistance Camp: The Axis of Resistance, 2020, publication at: https://www.researchgate.net/publication/342677605
Statement by Secretary of Defense Lloyd J. Austin III on the Start of Working Group Meetings of the U.S.-Iraq Higher Military Commission, Jan. 25, 2024,
https://www.defense.gov/News/Releases/Release/Article/3655790/
Text of Strategic Framework Agreement and Security Agreement Between the United States of America and the Republic of Iraq,27/11/2008, https://georgewbush-
The state of digital in Iraq in 2023, https://datareportal.com/reports/digital-2023-iraq
United States Department of State,U.S. Relations with Israel. (30/02/2023).
https://www.state.gov/u-s-relations-with-israel-2/
United States Department. (14/06/2022). Jerusalem Joint Declaration on US-Israel Strategic Partnership, https://www.state.gov/translations/persian
https://sider.ai/myshare/37be4efef22cc82856185723ae38f1e3
https://amwaj.media/fa/article/will-economic-clout-pave-way-for-chinese-interference-in-iraqi-politics
 
دوره 4، شماره 1 - شماره پیاپی 13
شماره پیاپی 13 - بهار 1403
مهر 1403
صفحه 143-178
  • تاریخ دریافت: 17 اردیبهشت 1403
  • تاریخ بازنگری: 30 آبان 1403
  • تاریخ پذیرش: 04 آذر 1403
  • تاریخ انتشار: 05 آذر 1403