نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری مدیریت رسانه ، فرهنگ و ارتباطات، دانشگاه سوره ، تهران، ایران
2 دکترای فلسفه تعلیم و تربیت، پژوهشگر دانشگاه امام حسین (ع)، تهران، ایران
چکیده
کلیدواژهها
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
Media coverage of illegal cases has always been a source of controversy. which are carried out under titles such as the right to freedom of expression and freedom of access to information, or following different interpretations of the limits of the forbidden matter, become the normalization of the forbidden matters and go as far as the laws of that subject.This research concerning the “Agenda-setting theory” with the assumption of an existing positive relationship between media coverage of Intensification unlawful cases and law-breaking movement in the cinema, has studied a piece of historical evidence on this subject. The goal of this research is an inspection of the relationship between alcoholic beverage media agenda-setting in Oscar-winning movies in the years leading to the repeal of the Prohibition law in 1933 in the USA. In this regard, at first, a short history of the prohibition of alcoholic liquors, the cinema status in the Prohibition years, and the importance of Oscar awards are explained and after quantitative content analysis of mentioned movies, the findings and results are presented.
کلیدواژهها [English]
رابطه برجستهسازی رسانهای مشروبات الکلی در آثار سینمایی برنده اسکار
(سالهای 1933-1927) و الغای قانون ممنوعیت مشروبات الکلی در ایالات متحده آمریکا
محمود مرادی[1] | مرتضی آخوندی[2]
چکیده
پرداخت رسانهای به امر ممنوع یا خلاف عفت عمومی، علیرغم حضور مواد قانونی منعکننده، همواره محل مناقشه و اعتراض کارشناسان بوده است. این پوشش رسانهای که با عناوینی چون حق آزادی بیان و آزادی دسترسی به اطلاعات و یا در پی تفاسیر مختلف از حدود و ثغور امر ممنوع انجام میپذیرد، به عادی سازی امر ممنوع خواهد انجامید و تا الغای قوانین آن موضوع پیش میرود. پژوهش حاضر با این مسئله و با توجه به «نظریه برجستهسازی» رابطه میان پرداخت رسانهای به موارد خلاف قانون با بروز جنبش در جهت قانونگریزی و تغییر قانون را از طریق مطالعه یک مصداق تاریخی مورد بررسی قرار داده است. مصداق مذکور عبارت است از بررسی رابطهی برجستهسازی رسانهای مشروبات الکلی در سینما (با محوریت آثار برنده جوایز اسکار) و نسبت آن با جنبشهای اجتماعی و اقدامات سیاسی ضدمحدودیتهای قانونی مشروبات الکلی در قانون؛ قانونی که در دهههای آغازین قرن بیست تصویب و سپس با عمری کمتر از دو دهه در پی اعتراضات در سال 1933 در ایالات متحده آمریکا ملغی شد. در این پژوهش، به معرفی تاریخچه ممنوعیت مشروبات الکلی، سپهر رسانهای در ایالاتمتحده آمریکا و جایگاه سینما و جشنواره اسکار در مقایسه با سایر رسانههای رایج در طی سالهای اجرایی شدن قانون ممنوعیت مشروبات الکلی پرداخته شده است. تحلیل محتوای کمی فیلمهای مذکور، فرضیه وجود رابطه میان الغای قانون ممنوعیت با برجسته سازی رسانهای مشروبات الکلی را مورد تأیید قرار میدهد.
کلیدواژهها: جشنواره اسکار، جنبش اجتماعی، قانون گریزی، مشروبات الکلی، نظریه برجستهسازی.
استناد: مرادی، محمود؛ آخوندی، مرتضی؛ رابطه برجستهسازی رسانهای مشروبات الکلی در آثار سینمایی برنده اسکار؛ مطالعات راهبردی آمریکا، 10(3)، 121–93. DOR: 20.1001.1.28210247.1402.3.2.4.3 |
مقدمه
خواست جمعی، میتواند هویت یک گروه در جامعه را تشکیل دهد. این خواست گروه، گاه متعارض با ارزشها و جریان حاکم بر جامعه بوده و بنای گروه بر مبارزه است و گاه برای تقویت یک هنجار فراموش شده کوشیده و احیاء یک ارزش فرهنگی یا سیاسی، خواسته آنها است. پایداری این گروه بر خواست خود میتواند تحول فرهنگی، اجتماعی و یا سیاسی را در جامعه ایجاد نماید و حرکت جدید را تبدیل به جهتگیری عمومی نماید.
پرداختن جنبشهای اجتماعی به اولویتهای خود در حوزههای مختلفی نمود مییابد. یکی از حوزهها، اولویت اجتماعی (خواستهای جمعی) است که در قالب حرکت جنبش میتواند بروز یابد، «برابری جنسیتی»[3] و «کودکآزاری»[4] نمونههایی از این دست هستند. از سایر حوزههای موردتوجه در جنبشهای اجتماعی، حوزه سیاست است همانند «حق رأی زنان در آمریکا»[5]. به عقیده صاحبنظران حوزه جنبشهای اجتماعی برای شناخت فرایند جنبشهای اجتماعی، علاوه بر اولویتهای اجتماعی، توجه به اولویتهای سیاسی نیز الزامی بوده و این دو در کنار هم میتوانند در یک جنبش ایفای نقش نمایند (تورن، 1401: 29). اهمیت این حوزه نیز به درجهای است که عدم وجود بیانی سیاسی در یک جنبش ضعف آن را حکایت میکند (تورن[6]، 1401: 16).
از نمونههای تعارض یک جنبش با جریان حاکم، جنبش «ضد قانون ممنوعیت مشروبات الکلی»[7] در اوایل دهه 19 در آمریکا است. جنبش ضد قانون ممنوعیت مشروبات الکلی پس از اصلاحیه هجدهم قانون اساسی ایالات متحده آمریکا در سال 1919 شکل گرفت. فعالیت این جنبش در قالب جنبشی سیاسی در سال 1933 منجر به الغای قانون مربوطه گشت.
نظریه برجستهسازی نظریهای ارتباطی است که به بررسی تعامل سه حوزه عموم، سیاست و رسانه میپردازد. این نظریه بهطور کلی به سوء استفاده صاحبان قدرت از رسانهها برای جهتدهی عموم توجه میکند. پژوهش حاضر با مورد توجه قرار دادن جنبشهای اجتماعی، تعامل میان رسانه و سیاست را در یک مصداق تاریخی از دریچه نظریه برجستهسازی مورد پژوهش قرار میدهد.
سینما بخشی مهم از تاریخ سینما و نظام رسانهای ایالات متحده آمریکا است. مصداق مورد مطالعه در این پژوهش فیلمهای سینمایی برنده اسکار 8 سال منتهی به لغو قانون ممنوعیت است که وجه انتخاب آنها جایگاه ویژه برندگان اسکار در میان سایر فیلمها است؛ «این نحوه جایزه دهی [درجشنوارههای سینمایی] نظام خاص، کیفیتسنجی بازیهای عالی و عملکردهای نمونه را دارد و نتیجه نهایی این فعالیتها مسلماً تبلیغ اینگونه فیلمها خواهد بود. گل سرسبد همه جوایز سینمایی جایزه اسکار است... فیلمهایی که این جوایز را میگیرند از این موقعیت به عنوان یک فرصت تبلیغاتی استفاده مینمایند و بدین وسیله هزاران بیننده را به سینماها میکشانند» (دفلور و دنیس، 1383: 236). در واقع دو کارکرد جشنواره اسکار[8] مورد توجه است:
مرور این نمونه فیلمها نشان میدهد که رسانه با توجه به کارکردهای خاصی که دارد، در بررسی جنبشها میتواند در کنار اولویت اجتماعی و سیاسی مورد توجه قرار گیرد. باید گفت که رابطه این جریانات با یکدیگر از منظرهای گوناگونی چون زمانی (تقدم، همزمانی و تأخر) علّی (فراگردها، تأثیر و تأثّر)، محتوایی و... قابل سنجش است. تلاقی جریانهای رسانهای با جریانهای هم سنخ متجلی شده در زمینههای اجتماعی و سیاسی، گاه توانستهاند به یک حرکت عظیم اجتماعی و به تبع آن یک تغییر ساختاری منجر شوند.
ضرورت پژوهش حاضر علاوه بر ارزش نظری، این است که با ارائه توصیفاتی از فرآیندهای اجتماعی و روابط میان آنها امکان تصمیمسازی دقیقتر را برای سیاستگذاران در تعیین خطوط قرمز جهت نمایش را فراهم میآورد. باید گفت که بررسی چنین تجربههایی میتواند با شناخت دادن از تجربه دیگران به سیاستگذاران یک کشور، آنها را به سمت عبرت گرفتن از عملکرد آنها و در نتیجه انتخاب تصمیم مصلحانه رهنمون سازد. از آنجا که سیاستهای رسانهای آمریکا و خصوصاً دستیابی به فناوریهای نوین عرصه اطلاعات و ارتباطات و از جمله اینترنت فرصتی برای یکهتازی آمریکا در مالکیت و سیاستگذاری خرد و کلان فضای مجازی را بوجود آورده و از این رهگذر به تحریم هر خدمت مجازی که باعث توسعه بومی کشورها در فضای مجازی میشود، میپردازد (شاکری، 1401: 2)، شناخت نقاط ضعف و نیز تجربه این کشور میتواند به سیاستگذاری برای پیمودن مسیری غیر از آنچه توسط استعمارگران دیکته شده است، یاری رساند.
پیشینه پژوهش
تحقیق حاضر به جریانات ضد قانون ممنوعیت مشروبات الکلی با محوریت رسانه در آمریکا میپردازد و در نظر دارد تا حدی رابطه میان پرداخت رسانهای در بخشی از تاریخچه سپهر رسانهای ایالاتمتحده آمریکا و اقدامات منجر به تغییر در قانون اساسی این کشور را روشن نماید. در رابطه با برجسته سازی میتوان به پژوهشهای زیر اشاره نمود:
رشکیانی (1386) در پژوهشی که به برجستهسازی رسانهای ایدز در ایالاتمتحده آمریکا پرداخته و در نهایت به تأثیر اولویت رسانهای بر سایر اولویتهای مورد توجه در نظریه برجسته سازی در چهار دوره مختلف برجسته سازی میپردازد.
در کتابی که لاموت[9] (2000) با موضوع الگوهای برجسته سازی مواد مخدر و عواقب سیاسی آن نگاشته است، برجستهسازی مواد مخدر و تفاوتهای آن در دوران دولتهای مختلف آمریکا مورد بررسی قرار میگیرد.
وننبرگ[10] و ولیگنتارت[11] (2021) تحقیقی را در رابطه با برجسته سازی رسانهای و تغییرات آب و هوایی انجام دادند که از نتایج این پژوهش آن بود که اولویت رسانهها سبب برگزاری دادگاههای قضایی در سطوح دولتی و سیاسی نسبت به موضوعات آب و هوایی میشود.
هم چنین برخی پژوهشهای که پرداخت رسانهای در حوزه مشروبات الکلی را مورد توجه قرار دادهاند عبارتاند از:
دیل[12] (1935) مطالعهای پیرامون الکلگرایی[13] فیلمهای آمریکایی با جامعه آماری 115 اثر سالهای 1929 تا 1931 انجام داد. در این پژوهش مشخص شد در 66 درصد فیلمها حداقل یکبار مشروب به مصرف رسیده و 78 درصد حداقل یکبار مشروب در آنها به تصویر کشیده شده است.
بام و پاتر[14] (2008) با فرض وجود ایفای نقش رسانهها در خط مشیهای روابط خارجی در پژوهشی پیرامون روابط میان رسانههای جمعی، افکار عمومی و خط مشیهای روابط خارجی، به این نتیجه رسیدند که این نقش در تدوین سیاستها به گونهای است که مدلهای فرایند تدوین سیاست باید رسانههای گروهی را از نقش یک تسمه نقاله خارج کرده و با کنار گذاشتن مدلهای خطی، به دلیل بروز ابهامات، با نگاه به پویاییهای روابط و متقابل این حوزه، نقش رسانههای گروهی را به یک بازیگر مستقل و استراتژیک ارتقا دهند.
یافتههای پژوهش دال سین و دیگران[15] (2009) با بررسی فرایندهای روانشناختی زمینهساز مصرف الکل در نوجوانان نشان میدهد که قرار گرفتن در معرض نمایشهای مصرف الکل در فیلم میتواند از طریق فرایندهای مشابه روانشناختی سایر تأثیرات اجتماعی بر مصرف الکل نوجوانان عمل کند. از دیگر نتایج این تحقیق آن بود که قرارگرفتن در معرض مصرف الکل در رسانه منجر به افزایش استفاده دوستان و متعاقب آن استفاده شخصی میشود.
هاپر و فایلو[16] (2013) در مطالعهای که با عنوان نقش رسانهها در ساختن باور عمومی و تغییر اجتماعی با تکیه بر یافتههای تجربی انجام شد نشان دادند که رسانهها علاوه بر اولویت سازی (برجستهسازی[17]) موضوعات خاص در «گفتمان عمومی»[18] با اعمال محدودیتهای اطلاع رسانی و به گونهای مؤثر سبب حذف راهحلهای جایگزین برای مسائل سیاسی از این گفتمان میشوند. در واقع رسانهها به عنوان شکل دهنده رفتار و تسهیلکننده در اقدامات سیاستی با تکرار و تقویت پیامهای رسانهای و عدم وجود جایگزینهای پیشنهادی نقش ایفا میکنند.
تحقیق پیشرو، مطالعهای مصداقی در چارچوب برجستهسازی بوده و در هدفگذاری، با گرتهبرداری از اهداف پژوهشهایی چون تحقیقات مزبور به مطالعه برجستهسازی رسانهای مشروبات الکلی میپردازد. در گام بعد، پژوهش تنها به اولویت رسانهای اکتفا ننموده و اولویت سیاسی و اولویت عموم را در نظر میگیرد. از دیگر تمایزات تحقیق پیش رو مطالعه برجستهسازی در رابطه با یک امر غیرقانونی است. اینکه صرف پرداخت رسانهای به امور خلاف قانون با اولویت پیدا کردن آن در سطح سیاسی و عمومی رابطه پیدا کرده و نتیجه تغییر قوانین پس از آن رقم میخورد.
روش تحقیق
این پژوهش از روش تحلیل محتوای کمی بهره برده است. «تحلیل محتوا روشی است تحقیقی که به منظور بررسی عینی، منظم و مقداری محتوای بارز ارتباطات صورت میگیرد» (نقیب السادات، 1388: 5). ضمن توجه به مزایا و معایب روش تحلیل محتوای کمی، استفاده از آن در پژوهش حاضر سبب جلوگیری از جستجوی ناخودآگاه برای یافتن شواهد تأیید کننده حس اولیه پژوهشگر (لوتز و کالینز، 1993: 89) میشود. از آن جا که در تحلیل محتوا نیاز به توجه به همه تصاویر مرتبط با سؤال تحقیق بوده (رز، 1394: 123). جامعه آماری در این پژوهش کل بازه زمانی فیلمهای برنده اسکار در محورهای اصلی و مشترک سالهای 1927 الی 1933 است. نمونهگیری به صورت تمام شماری[19] و واحد تحلیل، نما[20] بوده است، همچنین رویکرد توصیفی- تحلیلی اتخاذ شده است. در این رابطه به بررسی هر آنچه در فیلم که به مشروبات الکلی دلالت دارد پرداخته میشود. محورهای اصلی و مشترک شش دوره برگزاری جشنواره اسکار نیز عبارتاند از: بهترین فیلم، بهترین کارگردانی، بهترین نقش اول مرد و بهترین نقش اول زن. لازم به توضیح است اولین جشنواره اسکار در 1929 و با بررسی فیلمها از دوسال قبل آغاز به کار کرد. مطالعه برجسته سازی مصرف مشروبات الکلی با توجه محل میگساری، جنسیت، ایفاگر نقش، تعداد میگساران و با در نظرگرفتن گویههای تعریف شده که در ادامه بدان اشاره میگردد، انجام شده است. لازم به توضیح است در تحقیق حاضر ارزشگذاری فیلم نسبت به مشروبات الکلی مورد توجه قرار نگرفته و صرفاً میزان نمایش (فارغ از خوب یا بد بودن مشروبات الکلی) بررسی شده است.
مبانی نظری
1ـ برجستهسازی
در قرن حاضر اثرگذاری رسانهها امری پذیرفته شده است، و نادر تحقیقی است که وجود تأثیرات رسانهها را مورد پرسش قرار دهد. پژوهشی که با هدف بررسی جهت و قدرت تأثیرات رسانهای به مطالعه پژوهشها و نیز فراتحلیلها از تحقیقات پرداخته است، بیان میکند که رسانه تأثیر از کم تا متوسط دارد (پرس، 2008: 2901). در این میان اثر برجستهسازی از جمله تأثیرات جدی رسانهها برشمرده شده است، بهطوریکه در میان 90 پژوهش در این حوزه رابطه میان رسانه و «نقطه نظر مخاطب»[21] 0.53 همبستگی[22] ذکر شده است (پرس، 2008: 2901). از مهمترین رویکردهای مطالعه اثرات رسانهها، اثر یا کارکرد برجستهسازی رسانههای جمعی است که از اوایل دهه 70 میلادی و با آزمایش تجربی که در انتخابات 1968 ریاست جمهوری آمریکا توسط استادان دانشگاه روزنامه نگاری کارولینای شمالی مکسول مک کامبز[23] و دونالد شاو[24] انجام داده بودند(ویور، 2008: 145).
شاید بتوان آغاز این نظریه را از بیان لیپمن[25] در فصل «دنیای بیرون و تصاویر درون ذهن ما»[26] که به پیچیدگی و بزرگی محیط و سعی انسان به درک چنین جهانی در قالب یک «شبه محیط»[27] اشاره میکند یافت: «محیط واقعی برای آشنایی مستقیم بسیار بزرگ، پیچیده و زودگذر است. ما برای مقابله با این همه ظرافت، تنوع، جایگشت و ترکیب مجهز نیستیم» (لیپمن، 1922: 16) سپس راهکار بشر را چنین بیان میکند: «او به تدریج برای خود تصویری قابل اعتماد در سر خود از جهان خارج از دسترسش میسازد» (لیپمن، 1922: 29) رسانه ابزاری است که این شبه محیط را در ذهن انسان رقم میزند. محدودیت های ذهن انسان ایجاب میکند تا مؤلفههای معرف محیط در نظر وی دچار اولویتبندی شده و این اولویتها دچار تغییر، حذف و جایگزینی میگردد. این رتبهبندی میتواند در هنگام انتقال پیام از محیط (فرستنده) به ذهن انسان (گیرنده) واقع شود. مک کامبز نیز معتقد است عدم اشاره رسانهها در مورد یک موضوع یا رویداد در اغلب موارد منتج به عدم جایگاه و اولویت آن موضوع یا رویداد در زندگی ما میشود (مک کامبز، 1976: 10). کوهن[28] به عدم انحصار نقش مطبوعات در تأمینکنندگی اطلاعات و عقاید اشاره کرده و معتقد است اگرچه ممکن است اغلب، مطبوعات در تعیین چگونگی تفکر مردم موفق نباشند؛ اما درباره اینکه چه چیز در افکار مردم مطرح باشد مؤثراند (کوهن، 1963: 13). با وجود آنکه چند سال بعد از این اشارات کوهن، در مطالعات «چپل هیل»[29] در سال 1972 توسط مک کامبز و شاو صورت گرفت، عبارت برجستهسازی برای اولین بار مطرح شد (کامبز و شاو، 1972: 176) اما این جمله از کوهن جایگاه مهمی در تعریف نظریه برجستهسازی دارد.
علاوه بر کارکرد بالا، درباره نتیجه دیگر برجسته سازی، ویندال و دیگران معتقدند اهمیت بیشتر رسانهها به یک مسئله، سبب اهمیت آن موضوع برای عموم میشود (ویندال و دیگران، 1376: 352). آنها همچنین در یک مرور کارکرد برجستهسازی را «گرایش رسانهها به تأثیر گذاشتن بر آن چه مردم درباره آن فکر خواهند کرد یا آنچه مهم تلقی میکنند» برمیشمارند (ویندال و دیگران، 1376: 352). مک کامبز و شاو قابلیت ایجاد نظم فکر و نظم دادن به دنیای ما را از مهم ترین کارکرد برجستهسازی را میداند (شاو و مک کامبز، 1383: 137-8). نقش برجستهسازی در ارتباطات را ویندال و همکاران چنین ذکر کردهاند: «اولین گام برای برنامهریز ارتباطی میتواند این باشد که موضوع مورد بررسی را برجسته نماید. وقتی این عمل صورت گرفت، در میان گذاشتن پیام بسیار آسانتر خواهد بود، زیرا مخاطبان از موضوع و اهمیت آن آگاهاند» (ویندال و دیگران، 1376: 356).
1ـ1ـ نظام برجستهسازی
مانهایم[30] نظام برجستهسازی[31] را متشکل از سه قسمت عمده میداند (مانهایم، 1987: 500-507):
الف: اولویت رسانه[32]: 1. میزان و برجستگی پوشش یک بازیگر، رویداد یا شیء 2. موضوع برجسته از نظر مخاطب (تناسب آشکار یا ضمنی محتوای خبر با نیاز مخاطب) 3. ارزش: پوشش مثبت، منفی یا خنثی موضوع،
ب: اولویت عموم[33]: 1. آشنایی (میزان آگاهی یا توجه عمومی به یک موضوع معین) 2. موضوع برجسته از نظر شخص (شامل مفاهیمی مانند درگیری علاقه و ارتباط با موضوع مورد بحث) 3. مطلوبیت ( قضاوت احساسی نسبت به موضوع).
ج: اولویت سیاسی:[34] 1.حمایت: اقدام کم و بیش مطلوب در مورد موضع، وضعیت یا کنشگر معین 2. احتمال عمل: احتمال اقدام دولت درباره موضوع 3. آزادی عمل: گستره اقدامات ممکن نزد سیاستگذاران.
شکل 1: نظام برجسته سازی (مانهایم، 1987: 500)
به عنوان مثال، «لنگ و لنگ»[35] درسال 1983 پیرامون بحران واترگیت به این نتیجه دست یافتند که این موضوع ابتدا تحت پوشش رسانهای قرار گرفت و سپس به اولویت عموم تبدیل شد و نهایتاً تحت تأثیر آن در اولویت سیاسی قرار گرفت؛ البته آنها در عین حال تذکر میدهند که نباید تصور کرد که رسانهها به تنهایی اولویت عمومی را دیکته میکنند (لنگ و لنگ، 1983: 38).
برخی دیگر همانند «راجرز و دییرینگ»[36] با ذکر توالی اولویتها و قرار گفتن اولویت رسانه در ابتدای آنها (دییرینگ و راجرز، 1385: 45) به پیچیدگی و تک عاملی ندیدن اولویتهای سهگانه توجه میدهند: «واقع بینانهتر آن است که، هم اولویت رسانهها و هم اولویت عمومی احتمالاً علل متقابل یکدیگر هستند» (راجرز و دییرینگ، 1988: 57).
1ـ2ـ فرایند برجستهسازی
برجستهسازی فرایندی است که محققان مختلف آن را به گونههای متفاوتی ترسیم کردهاند. به طور مثال فرایند برجسته سازی شش مرحلهای رسانههای خبری عبارت است از: 1. بارزسازی و پراهمیت خواندن موضوعات یا رویدادها توسط رسانههای خبری؛ 2.پوشش رسانهای مورد نیاز؛ 3. قالبدار شدن یا شکلگیری حوزه معنایی برای رویداد یا فعالیت مذکور؛ 4. جنس زبانی مورد استفاده از رسانهها بر معنادهی به رویداد مورد نظر؛ 5. تبدیل فعالیت یا رویداد به نماد ثانویه که موقعیت آنها در چشم انداز سیاسی قابل تشخیص است؛ 6. اهمیت اعتبار و جایگاه سخنگویانی که نگرانیها و مطالبات را بیان میکنند (لنگ و لنگ، 1983: 60-59).
در تبدیل اولویت رسانه به اولویت عموم رسانهها اقدام به زمینه چینی میکنند، سورین و تانکارد زمینه چینی را فرایندی نامیدهاند که طی آن رسانهها به بعضی موضوعات توجه و موضوعات دیگر را در نظر نمیگیرند و از این طریق معیارهای مردم در ارزیابی را تغییر میدهند (سورین و تانکارد، 1393: 338).
از عوامل دخیل در برجستهسازی میتوان به آشنا بودن[37] موضوع اشاره کرد: «هرچه افراد تجربه مستقیم کمتری با یک حوزه موضوعی خاص داشته باشند، بیشتر برای اطلاعات و تفسیر آن به رسانههای خبری متکیاند» (زوکر، 1978: 227). مورد دیگر نیاز به راهنمایی[38] است، در اینباره ویور[39] با همراهی مککامبز معتقد است افزایش نیاز به راهنمایی منجر به افزایش استفاده از رسانههای جمعی میشود که به نوبه خود منجر به افزایش تأثیرات برجسته سازی توسط رسانهها میشود. آنها دو عامل برای تعریف نیاز به راهنمایی به کار میگیرند: تناسب[40] به مخاطب و ناواضح بودن[41] اطلاعات (ویور، 1977: 9-108).
گاهی نقش برجسته سازی تا بدانجا است که فانکاوزر[42] نظرسنجی گالوپ از مردم آمریکا در دهه60 با موضوع «مهمترین مشکل پیش روی آمریکا چیست» را تحلیل محتوای غیرمستقیم رسانههای خبری میداند (فانکاوزر، 1973: 70). برخی نیز از تأثیر و نفوذ عمیق برجسته سازی در توسعه آینده کشور و تعیین و تدوین سیاستها سخن گفتهاند (دفلور و دنیس، 1383: 383). اگرچه برجسته سازی در حوزه خبر تعریف شده اما محدود به این حوزه نمیشود. به طور مثال میتوان برجسته سازی پدیده «راننده تعیین شده»[43] (تعیین راننده غیر مست در یک جمع مست) با استفاده از استودیوهای تلویزیونی و فیلمسازی که منجر به ترویج این فرهنگ در آمریکا شد (دیرینگ و راجرز، 1385: 54) را ذکر نمود. به همین نسبت میتوان نوع چینش خبری به عنوان یک تکنیک برجسته سازی در خبر (زابلی زاده و همکاران، 1399: 69) را با شکلی دیگر در توالی فصول یک رمان جستجو نمود و یا رویکرد برجسته سازی کمی و کیفی در خبر (اوگاوا، 1380: 78) را در یک فیلم سینمایی دنبال کرد. نظرات درباره میزان مدت مورد نیاز برای تأثیرگذاری برجستهسازی نیز متفاوت بوده و در یک نگاه کلی «برجسته سازی یک شبه روی نمیدهد، اما به چندسال وقت هم نیاز ندارد» (سورین و تانکارد، 1393: 348).
ادبیات پژوهش
1ـ تاریخچه ممنوعیت مشروبات الکلی
اگرچه ریشه جنبش ممنوعیت مشروبات الکلی در ایالاتمتحده آمریکا، به اواسط قرن نهم میلادی باز میگردد اما حمایتهای دهه دوم قرن 21 میلادی و «قوانین ضد مشروبات الکلی»[44] سبب شد تا با تلاشهای کنگره، این ممنوعیت به عنوان هجدهمین متمم قانون اساسی در ژانویه 1920 اعمال شود. ممنوعیتی که چهارده سال به قوت خود باقی ماند اما الغای آن در سال 1933 توسط اصلاحیه بیست و یکم قانون اساسی ایالات متحده آمریکا رقم خورد (میرون و زیبل، 1991: 1). گزاره محوری در این قانون عبارت است از: «جلوگیری قانونی از ساخت، فروش و حمل و نقل مشروبات الکلی در ایالات متحده» (دانشنامه بریتانیکا، 2022). روم[45] جامعه شناس محقق در حوزه الکلگرایی و و مواد مخدر در تفاوت شرایط میان سالهای ابتدای تصویب ممنوعیت و شرایط پایانی آن چنین اشاره کرده است: «ممنوعیت، که در ابتدا با حمایت قوی مردمی اتخاذ شد، در نهایت نوشیدن را به نمادی کامل از شورش نسلی تبدیل کرد» (روم، 1988: 11). به طور مثال اقدامات «اتحادیه ضد سالن»[46] در راستای ممنوع سازی جهانی مشروبات الکلی از اینگونه حمایتها در ابتدای امر بود (تایرل، 1994: 417). از دیگر اقدامات جهانی که این سالها علیه الکلگرایی در جریان بود کنفرانسهای مربوط به حوزه مشکلات الکلگرایی است. ادمن[47] ضمن بررسی سیر تطور محتوایی این کنفرانسها بین دو جنگ جهانی از شور و شوق اولیه و مطلوبیت ممنوعیت سخن گفته و کاهش این میل در پایان راه را خاطر نشان میکند (ادمن، 2016: 20). در همین رابطه اخبار به اولویت یافتن بیش از پیش قانون ممنوعیت مشروبات الکلی در حوزه سیاسی و عمومی اشاره دارند. به عنوان مثال: «شواهدی مبنی بر تقاضای فزاینده مردم برای تغییر قوانین ممنوعیت، نگرش لیبرالتری را نسبت به چنین پیشنهادهایی از سوی رهبران سیاسی مختلف ایجاد کرده است که قبلاً بدون قید و شرط به آرمان ممنوعیت مشروب متعهد بودند.» (پچ، 1932) در نهایت خواست عمومی شرایطی را رقم میزند که لغو قانون ممنوعیت به اولین اقدام رئیس جمهور منتخب، روزولت تبدیل میشود (مککلیری، 2005). بنابراین، میتوان ادعا نمود مشروبات الکلی در سالهای منتهی به لغو قانون ممنوعیت به عنوان یک اولویت عمومی مورد توجه بوده است.
2ـ سینما در دهه 20 میلادی
ملوین دفلور[48] اوضاع آمریکای دهه 20 میلادی را زمان تغییرات وسیع میخواند (دفلور و دنیس، 1383: 206). وی اگرچه درباره رابطهی علت و معلولی سینما و تغییر ارزشها مردد است (دفلور و دنیس، 1383: 207)، اما روند حساسیت زدایی مردم را از سال 1920 دانسته و به نمایش صحنههای غیر اخلاقی و رفتار خشونتآمیز گانگسترها که از سال 1920 آغاز شد اشاره دارد (دفلور و دنیس، 1383: 232). اهمیت سینما در این دهه را میتوان در این عبارت اسکلار[49]، پی گرفت: «در نیمه اول قرن بیستم- از 1896 تا 1946- فیلمها محبوبترین و تأثیرگذارترین رسانه فرهنگی در ایالاتمتحده بودند. آنها اولین رسانههای جمعی مدرن بودند و از پایین به بالا به سطح آگاهی فرهنگی رسیدند و حمایت اصلی خود را از پایینترین و نامرئیترین طبقات جامعه آمریکا دریافت کردند» (اسکلار، 1976: 3). در تاریخ سینمای تحلیلی جهان اثر جفری ناول اسمیت[50] پیرامون دهه 20 و 30 چنین آمده: «در سالهای پرنشاط پیش از رکود اقتصادی [1929] نظام هالیوود به اوج موفقیت خود رسید. هالیوود به منزله یک مؤسسه صنعتی به چنان تفوقی بر صنعت سرگرمیهای عامه پسند دست یافت که هیچ مؤسسه صنعتی دیگری تا آن زمان دست نیافته بود... هالیوود در پایان دهه 1920 و سراسر دهه 1930 با یک رشته ضربههای متوالی رو بهرو شد[...] اما خود را با شرایط منطبق کرد و به حیات خود ادامه داد» (ناول اسمیت، 1377: 71). بهگونهای که با توجه به محدودیتهای مالی جامعه در آن دوران سخت اقتصادی، سینما ارزانترین سرگرمی بود و امکاناتی چون بلیط نیمبها برای کودکان و شرایط مناسب برای سرگرمی خانوادگی فراهم شده بود. سینما مورد علاقه عموم قرار گرفته بود و دوران طلایی خود را میگذراند (دفلور و دنیس، 1383: 207). سینما یکی از رسانههای ارتباط جمعی حاضر در دهه 20 میلادی در ایالاتمتحده آمریکا بود. در تقسیمبندی از انواع رسانههای سپهر رسانهای ایالاتمتحده آمریکا این سالها موارد زیر مورد اشاره است: روزنامه، مجلات، رادیو،کتاب، سینما. در بیان جایگاه سینما میان سایر رسانهها میتوان به نقش سرگرمکنندگی سینما، تئاتر و موسیقی اشاره داشت درحالی که مطبوعات، رادیو و تلویزیون اغلب نقشی آگاه کننده دارند (معتمد نژاد، 1390: 208). البته سرگرمکنندگی سینما مانع از اهمیت آن نمیشود؛ چرا که ایفای نقش بلندمدت سینما در شکلگیری فرهنگ فیلمهای سینمایی فراتر از وسیله سرگرمی بوده و یک وسیله ارتباط جمعی مهم است (معتمدنژاد، 1390: 212).
نمودار 2: تعداد روزنامههای چاپ شده در آمریکا (دیفلور،1398: 132) |
نمودار 1: تغییرات گرایش مردم آمریکا به خواندن کتاب (دیفلور،1398: 93) |
نمودار 1: تعداد سینماروها به ازای هر خانواده (دیفلور،1398: 209) |
نمودار 2: درصد استفاده از رادیو طی سال های 1920 تا 1996 به ازای خانوار (دیفلور،1398: 26) |
یافتههای تحقیق
جدول 1: یافتههای پژوهش
عنوان فیلم |
سال تولید |
نوبت جشنواره |
زمان برجسته سازی رسانهای مشروبات الکلی |
زمان کل فیلم (نتایج گرد شدهاند) |
نسبت میزان نمایش مشروب الکلی به کل زمان فیلم (نتایج گرد شدهاند) |
مصرف مشروب توسط کاراکتر اصلی |
نمایش محفلهای میگساری |
جنسیت شخصیت های در معرض مشروبات الکلی |
محلهای میگساری |
A Free Soul[51] (1931) |
1931 |
4 |
‘21 |
‘93 |
%22 |
بله |
بله |
مرد / زن |
خانه / محل کار / تالار / دادگاه/ خیابان |
The Divorcee[52] (1930) |
1930 |
3 |
‘16 |
‘84 |
%19.8 |
بله |
بله |
مرد / زن |
خانه / تالار / بار |
In Old Arizona[53] (1928) |
1928 |
2 |
‘17 |
‘95 |
%17.7 |
بله |
بله |
مرد / زن |
بار/ خانه |
cavalcade[54]* |
1933 |
6 |
‘19 |
‘112 |
%17.4 |
بله |
بله |
مرد / زن |
خانه / بار / تالار |
Grand Hotel[55] (1932) |
1932 |
5 |
‘19 |
‘112 |
%17.3 |
بله |
بله |
مرد / زن |
خانه / محل کار / بار |
The Private Life of Henry VIII [56](1933) |
1933 |
6 |
‘15 |
‘97 |
%16.3 |
بله |
بله |
مرد / زن |
تالار / محل کار |
Street Angel[57] (1928) |
1928 |
1 |
‘13 |
‘102 |
%13 |
بله |
بله |
مرد / زن |
خانه / بار |
morning glory[58] (1933) |
1933 |
6 |
‘9 |
‘74 |
%12.5 |
بله |
بله |
مرد / زن |
خانه |
Cimarron* (1931) |
1931 |
4 |
‘14 |
‘123 |
%11.6 |
بله |
بله |
مرد / زن |
خانه / بار/ تالار / خیابان |
The Sin of Madelon Claudet[59] (1931) |
1931 |
5 |
‘8 |
‘75 |
%10.8 |
بله |
بله |
مرد / زن |
خانه / بار / تالار |
Wings[60] |
1927 |
1 |
‘13 |
‘144 |
%9.3 |
بله |
بله |
مرد / زن |
بار/ میدان جنگ |
Dr Jekyll and Mr Hyde[61] (1931) |
1931 |
5 |
‘8 |
‘98 |
%8.4 |
بله |
بله |
مرد / زن |
خانه / بار |
The Broadway Melody[62] (1928) |
1928 |
2 |
‘7 |
‘100 |
%7 |
خیر |
بله |
مرد / زن |
خانه / تالار |
Min and Bill (1930) |
1930 |
4 |
‘4 |
‘69 |
%6.2 |
بله |
خیر |
مرد / زن |
خانه / بار |
7th Heaven[63]* |
1927 |
1 |
‘7 |
‘110 |
%6 |
خیر |
بله |
مرد / زن |
خانه / بار / خیابان |
Sunrise[64] (1927) |
1927 |
1 |
‘5 |
‘94 |
%5.4 |
بله |
بله |
مرد / زن |
تالار / بار |
All Quiet on the Western Front[65]* (1930) |
1930 |
3 |
‘7 |
‘152 |
%5.3 |
بله |
بله |
مرد / زن |
بار / میدان جنگ |
Coquette[66] (1929) |
1929 |
5 |
‘3 |
‘76 |
%4 |
خیر |
خیر |
مرد |
خانه |
The Divine Lady[67] (1929) |
1929 |
2 |
‘3 |
‘99 |
%3.3 |
خیر |
بله |
مرد / زن |
تالار / خانه |
Two Arabian Knights[68] (1927) |
1927 |
1 |
‘1 |
‘92 |
%1.1 |
خیر |
بله |
مرد |
بار |
Bad Girl[69] (1932) |
1932 |
5 |
‘1 |
‘78 |
%1.1 |
خیر |
بله |
مرد / زن |
تالار |
Disraeli (1927) |
1927 |
1 |
‘0 |
‘60 |
%0 |
خیر |
خیر |
- |
- |
The Big House[70] (1930) |
1930 |
3 |
‘0 |
‘87 |
%0 |
خیر |
خیر |
- |
- |
Skippy (1931) |
1931 |
4 |
‘0 |
‘85 |
%0 |
خیر |
خیر |
- |
- |
Little Women[71] (1933) |
1933 |
6 |
‘0 |
‘115 |
%0 |
خیر |
خیر |
- |
- |
* فیلمهایی که بیش از یک عنوان اسکار گرفتهاند نیز با ضریب 1 محاسبه شدهاند.
1ـ یافتهها
میزان دلالت بر مشروبات الکلی: به مقدار زمانی که تصویر، دلالت بر مشروبات الکلی دارد. اعم از مستی، مصرف، در دست گرفتن، جایگیری مشروب در طراحی صحنه، دلالت مکالمات بر مشروبات الکلی به انضمام مکالمات نوشتاری در فیلمهای صامت و در تمامی قالبها و اشکال مختلف بطری، بشکه، گیلاس و... اطلاق میشود. نماهایی که برای لحظاتی از موضوع مورد نظر دور میشوند (به طور مثال نمای بسته چهره کاراکتر) نیز در محاسبه این مؤلفه لحاظ میشوند. (واحد اندازهگیری: دقیقه. اعداد تا 30 ثانیه گرد میشوند) نسبت زمان میزان نمایش مشروب الکلی به کل زمان: نسخه فیلم در دسترس در اینجا مدنظر است (مدت زمان تیتراژ در نظر گرفته نمیشود) جنسیت مصرفکنندگان: جنسیت افرادی که حداقل یکبار در صحنهای که دلالت بر مصرف مشروبات الکلی دارد اعم از مستی، مصرف، در دست گرفتن، جایگیری مشروب در طراحی صحنه و... قرار گرفتهاند.
نمودار 3: درصد میزان نمایش مشروب الکلی به کل زمان فیلم بر مبنای سال ساخت
نمودار 4: درصد میزان نمایش مشروب الکلی به کل زمان فیلم بر مبنای سال جشنواره
نمودار 5 :نسبت آثاری که حداقل یکبار زن یا مرد را در معرض مصرف مشروبات الکلی به تصویر کشیدهاند به کل آثار
نمودار 6: نسبت مصرف مشروب توسط شخصیت اصلی در کل فیلمها
نمودار 7: نسبت محل برجسته سازی مشروبات الکلی در کل فیلمها
نمودار 8: نسبت فیلمهایی که حداقل یکبار به نمایش یا عدم نمایش جمع میگساری را اقدام میکنند.
بهعنوان نمونه برخی از نماهای آثار مورد پژوهش که به مشروبات الکلی پرداختهاند:
جدول 2: نمونه نماهای مشمول برجسته سازی
عنوان فیلم |
نماهای منتخب |
Wings (1927) |
در دقیقه ۵۰ جک پس از نبرد به سرو مشروب دعوت میشود. در دقیقه ۸۷ خلبانان آلمانی (دشمن) اقدام به بمباران مواضع آمریکاییها میکنند و بخشی از سربازان به بار پناه میبرند. در این بمباران کلیسا و بار چندین بار قاب گرفته شده که آلمانیها سعی در تخریب آن دارند و تا حدودی موفقاند. در دقیقه ۷۱ کاراکتر اصلی با مصرف مشروبات الکلی از شناخت معشوقه آتی خود باز مانده و به او بیمحلی میکند و دقایقی را به تفریح با حبابهای حاصل از مشروب تداعی شده در ذهن خود میپردازد که در انتهای فیلم توسط وی مورد عفو قرار میگیرد. |
Sunrise (1927) |
از صحنههای مورد توجه مربوط به مشروبات الکلی زمان ۶۳ است که در شهربازی خوکی از سیرک فرار کرده و در حالی به یک آشپزخانه وارد میشود که پیشخدمت در حال خوردن مشروب با شور و اشتیاق است. در این لحظه مشروب به زمین افتاده و خوک با خوردن آن دچار مستی میشود که دستمایه اتفاق کمدی فیلم قرار میگیرد. |
7th Heaven (1927)
|
نمای معرفی دایان نقش اول فیلم با درخواست دایهاش که از او میخواهد به تهیه مشروب آبستینت[72] اقدام کند رقم میخورد. نماهای مشروبات الکلی به بار گوشه خیابان، پیرمرد مشروب به دست و سربازان در حال صرف غذا خلاصه میشود. |
The Browadway Melody (1928) |
پس از گذشت یک ساعت از طول فیلم یکی از مهمانان که در حال حمل بطری برای جشن است به یکی از شخصیتها (هنک) پیشنهاد مشروب داده اما به دلیل نگرانی نسبت به دخترش از قبول آن امتناع میکند. در ادامه همین پیشنهاد به ادی کاراکتر اصلی فیلم داده میشود و یادآور میشود در صورت دیر آمدن به مهمانی امکان اتمام مشروب وجود دارد. وی اعلام میکند که بهزودی به جمع میپیوندد و سپس به دلداری هنک میپردازد. اگرچه این دو نفر در طول داستان اقدام به مصرف مشروب نمیکنند. اما از نوع برخورد نزدیکان مشخص است آنها موقتاً اقدام به این امر نمیپردازند. در هر صورت در این فیلم شرب خمر کاراکتر اصلی در نظر گرفته نشد. |
Street Angel (1928) |
در دقیقه ۸ آنجلا به دیوار بار تکیه میدهد که روی آن نام مشروب مارتینی[73] نوشته شده است. همچنین نمای نابلد بودن جینو در بازکردن مشروب و سرو مشروب این دو کاراکتر در منزلشان از نماهای قابل توجه است. |
Coquette (1929) |
در دقیقه ۲ خدمتکار در حال تهیه قهوه است و جیمی به دنبال قهوه وارد آشپزخانه شده و به آلمانی بودن مشروبی که خدمتکار در حال اضافهکردن به قهوه پدر است اشاره میکند. |
All Quiet on the Western Front (1930) |
در دقیقه ۳۵ سربازان در حال بازی پاسور برای برنده شدن بطری مشروب هستند. در دقیقه 49 سربازان درحالی که زیر بمباران دشمناند در زیر آتش دشمن به ترتیب اقدام به مصرف آن میکنند. اوقات فراغت نیروها نیز هر از چندگاه با مشروب همراه است. |
The Divorcee (1930) |
نمای ابتدای فیلم مردی را نشان میدهد که در حال تنظیم دستگاه موسیقی است و پشت وی بطریهای مشروبات الکلی جای گرفتهاند. نمایش مشروبات الکلی در این فیلم مکرراً رخ میدهد و کاراکترهای اصلی و غیراصلی با مشروب قاب گرفته میشوند. گاهی مشروب نقش پررنگتری در فیلمنامه گرفته است. هنگامی که تد برای آمادهسازی نوشیدنی از سالن خارج شده و زنی که به او تمایل دارد با او ملاقات کرده و سبب کدورت وی با همسرش جری میشود. همچنین در این صحنه بین افراد درباره مشروبات الکلی که وی آماده کرده مکالماتی رد و بدل میشود. یا در دقیقه 33 که گیلاس شکسته نشانگر حال نامساعد جری است. |
Min and Bill (1930) |
اولین برخورد مین و بیل در نماهای ابتدایی شوهر به همسرش با نمایش ودکای جاسازی شده درون سبد ماهیها مژده خرید ودکا را به وی میدهد و در مورد آن به صحبت میپردازند. این دو شخصیت دارای یک هتل هستند که در یک صحنه در رستوران هتل بیل و مهمانش در حال سرو مشروباند. |
A Free soul (1931) |
در این فیلم یکی از کاراکترهای اصلی به نام استیفن اش که به شغل وکالت مشغول است در زندگیاش دائمالخمر بوده و این امر نقش مهمی در دلالت به مشروبات الکلی در فیلم دارد. البته وی تنها مصرفکننده مشروب در فیلم نیست و شخصیتهای مختلفی در طول فیلم در معرض الکل قرار دارند. به طور مثال وقتی در صحنهای مشروب وی تمام میشود دختر وی جِن از سهم خود برای او میریزد و یا در مهمانی خانوادگی مهمانان اقدام به سرو مشروب میکنند. گانگستر و معشوقه دختر نیز بارها با مشروب قاب گرفته میشود. لازم به ذکر است صحنههای پریشانی حاصل از مشروب که وکیل دچار آن است در مؤلفه میزان برجستهسازی مشروبات الکلی در نظر گرفته نشده است. همچنین در دقیقه ۵۶ به قانون منع تجارت مشروب اشاره شده است: استیفن اش بعد از یک هفته به یک مغازه خوراکی مراجعه کرده و فروشنده که پریشانی وی را میبیند بهصورت غیرقانونی و مخفیانه به وی مشروب میفروشد. این در حالی است که شغل وی مرتبط با قانون بوده و در دقیقه ۹۰ وی به طور مخفیانه اقدام به شرب خمر در دادگاه میکند. |
Dr Jekyll and Mr Hyde (1931) |
در این فیلم در دو سکانس مشروب به نمایش در میآید؛ صحنهای که هاید در بار از پیشخدمت طلب شامپاین کرده و زمانی که پیرسون هنگام ورود جکیل قصد شرب خمر دارد. |
Cimarron (1931) |
داستان فیلم از ۱۸۹۹ تا ۱۹۲۹ روایت میشود. از صحنههای قابلذکر اجبار یونتیس به یک فروشنده دورهگرد در مصرف مشروب الکلی است. سایر نماهای مربوط به خانه، بار و سالن پذیرایی است |
The Sin of Madelon Claudet (1931) |
در ۶ محل مشروب به تصویر کشیده میشود که از جمله آن میتوان به برش نما سطل رختشویی به جام شراب در ۱۴ و دستگیری مادلن کلوده در هنگام نوشیدن در تالار در دقیقه ۳۷ و فرار آلیس آلوده از دست پلیس در بار بهوسیله بطری شکسته مشروب در دقیقه ۶۰ اشاره کرد. |
Bad Girl (1932) |
این فیلم زمان بسیار کمی را به نمایش مشروب اختصاص میدهد. دو دقیقه پس از شروع فیلم دوربین به داخل تالار عروسی میرود که مهمانان در آن در حال سرو مشروباند. در دقیقه ۵۴ یکی از شخصیتها با در دست داشتن نوشیدنی پانج[74] (نوعی نوشیدنی در ترکیب با میوهها که به دو نوع الکلی و غیرالکلی تقسیم میشود) از طرف همسرش بهخاطر مصرف زیاد آن سرزنش میشود؛ اما به جهت نیافتن دلالتی بر مشروب ما آن را در سنجش بهحساب نیاوردیم. اگرچه با توجه به محدودیتهای الکلگرایی در آمریکا نوشیدنی مربوطه میتواند تلقی مشروبات الکلی را برای مخاطب آمریکایی به ارمغان بیاورد داشته باشد. |
Grand Hotel (1932) |
فیلم در فضای هتل میگذرد و شخصیتهایی را روایت میکند که در هتل زندگی میکنند و به نوعی محل زندگی ایشان است. شخصیتها بهصورت مکرر در اتاق شخصی (در تحلیل فیلم این اتاقها خانه در نظر گرفته شدهاند) و بار هتل مشروب مینوشند و بارها در گفتارشان به مشروبات الکلی اشاره میکنند. از نماهای قابلذکر، نمای نزدیک تابلوی بار رستوران و آمادهسازی نوعی مشروب برای شخصیت کرینگلاین است. |
Morning glory (1933) |
کل نمایش مشروبات الکلی در طول فیلم در مهمانی منزل ایستن است. نمای اول مربوط به مهمانی نمای بسته از سینی مشروب در حال سرو است. در طول فیلم شخصیتها هفت بار درباره مشروب (مارک مشروب، مستی و...) صحبت میکنند. |
Cavalcade (1933) |
این فیلم در یک جامعه انگلیسی بین سالهای ۱۸۹۹ تا ۱۹۳۳ روایت میشود. صحنههای ابتدایی فیلم حول پیشخدمتهایی میچرخد که مشغول تهیه پانچ برای سال نو هستند که دقایقی بعد با صرف شیر بهجای پانچ برای کودکان الکلی بودن آن مشخص میگردد. در ادامه یکی از پیشخدمتها (آلفرد) اقدام به ایجاد بار کرده و اطرافیان به این کار او واکنش بدی نشان میدهند. نهایتاً وی به علت بدمستی در یک حادثه جان خود را از دست میدهد. یکی از صحنههای جالب تهیه مشروب آلمانی هاک[75] در آستانه اعلان جنگ جهانی و نبرد با آلمانیها توسط نقش اول مرد فیلم (شخصیت رابرت ماریت) و تشبیهات وی هستیم. |
The Private Life of Henry VIII (1933) |
به جز دقیقه ۵۶ که یکی از همراهان شاه در حال نوشیدن مشروب است در سایر موارد در هنگام صرف غذا مشروبات الکلی سرو میشوند. در فیلم دو بار بهصورت کلامی به مشروب اشاره میگردد. |
2ـ تحلیل یافتهها
با بررسی آثار از نظر سال ساخت و نوبت جشنواره، سیر صعودی برجسته سازی رسانهای مشروبات الکلی در آثار برندگان جشنواره اسکار مشاهده میگردد. به عبارت دیگر میان مشروبات الکلی به عنوان اولویت رسانهای و اولویت سیاسی رابطه مثبت برقرار است. میانگین مؤلفه برجسته سازی مشروبات الکلی در جامعه آماری برابر با 9 درصد است. این بدان معناست که تقریباً یک دهم زمان از مجموع آثار برنده اسکار در عناوین مورد بررسی به برجستهسازی مشروبات الکلی میپردازد که خود جایگاه ویژه مشروبات الکلی در فیلمها را نشان میدهد. باید توجه داشت که این میزان بالای نمایش مشروبات الکلی در فیلمها در شرایطی است که قانون محدودیتهای جدی را در این زمان برای مردم ایالات متحده رقم زده است. طبق یافتهها از هر 10 شخصیت اصلی در فیلمها، 6 نفر اقدام به مصرف مشروبات الکلی میکند. همانگونه که اشاره شد، یکی از عوامل برجستهسازی اظهار توجه افراد مشهور و برجسته نسبت به موضوع مورد نظر است. اگر چه اغلب بازیگران فیلمهای سینمایی به نوعی در این دسته جای میگیرند و این خود خاصیت قابل توجه سینما در امر برجستهسازی است، اما توجه سوپراستارهای سینمایی به مشروبات الکلی میتواند در این فرایند جایگاه ویژهای داشته باشد چراکه سبب ضریب یافتن امر برجسته سازی میشود. بررسی جنسیتی برجسته سازی مشروبات الکلی در پژوهش نشانگر آن است که میگساری زنان در فیلمها امری بدیهی است. اگرچه در پژوهش به نسبت میگساری مردان و زنان توجه نشده اما تابو نبودن بیان حداقل یکبار الکلگرایی زنان و مصرف آنها در 76 درصد فیلمها (این عدد برای مردان 86% است) نشانگر عدم انحصار برجسته سازی به جنسیت مردانه است. بالاتر بودن خانه به عنوان محلی برای میگساری از بار و همچنین برجسته سازی آن در محلهایی چون تالارها و محل کار، بیانگر ساری بودن میگساری در زندگی روزمره مردم است. امری با اولویت بالا که محدودیتهای مکانی و زمانی خاصی را برنمیتابد.
نتیجهگیری
تحقیق حاضر بر اساس نظریه برجستهسازی، ممنوعیت مشروبات الکلی را در تحلیل محتوای بخش مهمی از نظام رسانهای ایالاتمتحده آمریکا بر بستر فراز و فرود اولویت قانون ممنوعیت در میان مردم و حوزه سیاسی مورد پژوهش قرار داد. نتایج تحلیل محتوا بیانگر میزان بسیار بالای نمایش مشروبات الکلی در فیلمهای سینمایی مورد اشاره در حوزه رسانه بود، که همراهی آن با گزارشهای مبنی بر تشدید جنبشهای ضد ممنوعیت و نیز طرح این موضوع در ادبیات سیاسی که منجر به الغای قانون شد نشانگر رابطه مثبت میان برجستهسازی رسانهای و الغای قانون مشروبات الکلی است.
از دیگر نتایج، تناقض میان محدودیتهای مصرح در قانون اساسی از یک سو و عدم محدودیت برجسته سازی مشروبات الکلی از سوی دیگر در فیلمهای سینمایی برنده جشنواره اسکار است. در همان سالهایی که قانون، محدودیتهای جدی برای ساخت، فروش و حمل و نقل مشروبات الکلی در نظر گرفته، در فیلمهای سینمایی برنده اسکار بیانگری گستردهای در خصوص مشروبات الکلی انجام شده است. در تحلیل محتوای صورت گرفته، به چگونگی بیانگری مشروبات الکلی توجهی نشد و گزاره محوری برجستهسازی نیز صرف پرداختن به یک پدیده را سبب برجسته شدن آن امر میداند.
لازم به ذکر است اگرچه تحقیق حاضر به تأثیر فیلمهای سینمایی این دهه، به مردم و الغای قانون مشروبات الکلی به طور آزمایشگاهی نپرداخته است، اما با توجه به یافتههای پژوهش، میتوان رابطه مثبت میزان برجسته سازی یک امر خلاف قانون با الغای قانون مد نظر را نتیجه گرفت و فیلمهای سینمایی با توجه به جایگاه آنها میان سایر رسانهها در این دهه، میتواند یکی از عوامل منتج به تغییر قانون تلقی شوند. تعامل سهگانه نمایشگری مشروبات الکلی در فیلمهای سینمایی مد نظر (اولویت رسانه)، جنبشهای ضد قانون ممنوعیت (اولویت عموم) و فعالیتهای سیاستمداران موافق لغو این قانون (اولویت سیاست) بیانگر این است که یک جنبش اجتماعی میتواند با همراهی رسانه و سیاست در جهت فرود و تنزل یک ارزش اجتماعی حرکت نماید و خواست خود را عملی کند. لازم به توضیح است که برای بیان دقیقتر این رابطه نیاز به تحلیل محتوای کیفی فیلمها در کنار تحلیل محتوای کمی وجود دارد.
در پایان و در ارتباط به دو نتیجه بالا میتوان از تجربهای نام برد که به نظریه «مکافات عمل» در سالهای مورد بررسی مقاله حاضر در جامعهی آمریکایی منتج شد، به این صورت که اداره سانسور وقت اجازه نمایش هرگونه امر خلاف قانون و عرفی را منوط به اینکه شخص خطاکار به مکافات عمل برسد صادر میکرد. به این ترتیب فیلم های آکنده از گناه و فساد به نمایش گذاشته میشد به شرطی که دست آخر فضیلت پیروز شود (نایت، 1377: 147) مواردی چون رقص، قمار و مشروبات الکلی (شاه حسینی، 1389: 31). این امر انذاری است برای سیاستگذاران و قانونگذاران عرصه رسانه که نمایش امر فاسد در رسانه را مورد دقت قرار دهند. یک تجربه تاریخی در خصوص کشور آمریکا، که با نمایش افول ارزشی این کشور در مقابل فرهنگ مبتذل، میتواند در تصمیمگیریهای سیاستگذاران سایر جوامع مؤثر افتد.
منابع
استراس، آنسلم و کوربین، جولیت. (1385). اصول روش تحقیق کیفی: نظریه مبنایی، رویهها و شیوهها. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
آسا برگر، آرتور. (1373). روش های پژوهش رسانه ها. ترجمه: حفاظی، محمد. تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانهها.
تسونئو، اوگاوا. (1380). کاربرد تنظیم و برجسته سازی خبر(مطالعه تطبیقی اطلاعات عینی پراکنده و اطلاعات مبتنی بر پیشبینی قطعی). ترجمه زهره بیدختی، فصلنامه رسانه، 46(2)، 81-74.
تورن، آلن. (1401). جامعه شناسی جنبشهای اجتماعی. ترجمه: صادقی زاده، سلمان و ناصر خاکی، حسن. تهران: طرح نو.
دفلور، ملوین و دنیس، اورت ای. (1383). شناخت ارتباطات جمعی. ترجمه: مرادی، سیروس. تهران: دانشگاه صدا و سیما.
دیرینگ، جیمز و راجرز، اورت. (1385). مبانی برجسته سازی رسانه ها. ترجمه: کیا، علی اصغر. تهران: سازمان معین ادارات.
رشکیانی، مهدی. (1386). رسانهها و برجسته سازی اخبار ایدز در ایالات متحده. پژوهشهای ارتباطی، 14 (49)، 112-103.
زابلی زاده، اردشیر، صادقی جواد و حاجیوند دستگردی، مهرداد. (1399). نحوه برجسته سازی مهمترین مسائل اجتماعی جامعه ایران در اخبار سیمای جمهوری اسلامی ایران (مطالعه موردی: بخش خبری 20: 30). فصلنامه مطالعات رسانه ای، 26(48)، 86-63.
سورین، ورنر جوزف و تانکارد، جیمز. (1393). نظریه های ارتباطات. ترجمه: دهقان، علیرضا. تهران: مؤسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.
شاکری، محمدعلی. (1401). بررسی وضعیت سلطه آمریکا بر فضای مجازی با تمرکز بر لایه خدمات. نشریه مطالعات راهبردی آمریکا، 2 (2)، 23-2.
شاو، دونالد و مک کامبز، مکسول. (1383). کارکرد برجسته سازی در مطبوعات. ترجمه: مسعودی، امیدعلی. در اندیشه های بنیادین علم ارتباطات. گروه مترجمان. تهران: انتشارات خجسته.
شاهحسینی، مجید. (1389). رقص و قمار و مشروب در سینمای غرب؛ از ممنوعیت تا ترویج. پاسدار اسلام، 11(349)، 39-31.
معتمد نژاد، کاظم. (1390). وسایل ارتباط جمعی. ویراست دوم. تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
ناول اسمیت، جفری. (1377). تاریخ تحلیلی سینمای جهان 1995-1895. ترجمه: گروه مترجمان. تهران: انتشارات بنیاد فارابی.
نقیب السادات، سید رضا. (1388). کاربرد روش تحلیل محتوا برای پیام های تصویری. کتاب ماه علوم اجتماعی، (38)، 13-4.
ویندال، سون، سیگنایزر، بنو و اولسون، جین. (1376). کاربرد نظریه های ارتباطات. ترجمه: دهقان، علیرضا. تهران:جامعه شناسان.
Baum, M. A., & Potter, P. B. (2008). The relationships between mass media, public opinion, and foreign policy: Toward a theoretical synthesis. Annu. Rev. Polit. Sci., 11, 39-65.
https://www.britannica.com/event/Prohibition-United-States-history-1920-1933
Cohen, B. (1963). Press and foreign policy. Princeton university press. Princeton, NJ.
Dal Cin, S., Worth, K. A., Gerrard, M., Gibbons, F. X., Stoolmiller, M., Wills, T. A., & Sargent, J. D. (2009). Watching and drinking: expectancies, prototypes, and friends’ alcohol use mediate the effect of exposure to alcohol use in movies on adolescent drinking. Health Psychology, 28(4), 473.
Dale, E. (1935). The content of motion pictures. Bound with Dale, E. Attendance at motion pictures. Macmillan.
Edman, J. (2016). Transnational nationalism and idealistic science: the alcohol question between the wars. Social History of Medicine, 29(3), 590-610.
Elizabeth, M. (2008). Media Effects, Strengh of. In D. Wolfgang, The International Encyclopedia of Communication (pp. 2900-2904). Malden: Blackwell.
Happer, C., & Philo, G. (2013). The role of the media in the construction of public belief and social change. Journal of social and political psychology, 1(1), 321-336.
Funkhouser, G. R. (1973). The issues of the sixties: An exploratory study in the dynamics of public opinion. Public Opinion Quarterly, 37(1), 62-75.
Gene Zucker, H. (1978). The variable nature of news media influence. Annals of the International Communication Association, 2(1), 225-240.
Lamothe, M. S. (2000). Analysis of agenda-setting patterns and policy consequences in American drug policies. The Florida State University.
Lang, G. E., & Lang, K. (1983). The battle for public opinion: The president, the press, and the polls during Watergate. Columbia UP.
Lippmann, W. (1922). The world outside and the pictures in our heads. In W. Lippmann, Public opinion (pp. 3–32). MacMillan
Lutz, C. A. (1993). Reading national geographic. University of Chicago Press
Manheim, J. B. (1987). A model of agenda dynamics. Annals of the International Communication Association, 10(1), 499-516.
McCleary, K. (2020, December 5). See couple discover Prohibition-era liquor stashed inside walls. CNN. https://edition.cnn.com/2020/12/05/us/prohibition-end-anniversary-marijuana-law-trnd/index.html
McCombs, M. E., & Shaw, D. L. (1972). The agenda-setting function of mass media. Public opinion quarterly, 36(2), 176-187.
McCombs, Maxwell E. (1976) Agenda-Setting Research; A Bibliographic Essay.
Miron, J. A., & Zwiebel, J. (1991). Alcohol consumption during prohibition.
Patch, B. W. (1932, may 16). Prohibition in the 1932 conventions. Editorial research reports 1932 (Vol. I). https://cqpress.sagepub.com/cqresearcher/report/prohibition-1932-conventions-cqresrre1932051600?tab=Archive%20Report
Rogers, E. M, & Dearing, J. w. (1988). Agenda-Setting Research: Where Has It Been, Where Is It Going? , Annals of the International Communication Association, 11:1, 555-594.
Room, R. (1988). The movies and the wettening of America: the media as amplifiers of cultural change. British journal of addiction, 83(1), 11-18.
Sklar, Robert (1976) Movie-Made America: A Cultural History of American Movies. New York: Vintage Books
Tyrrell, I. (1994). Prohibition, American cultural expansion, and the new hegemony in the 1920s: an interpretation. Histoire sociale/Social History
Weaver, D, H. (1977). Political Issues and Voter Need for Orientation In McCombs, M., & Shaw, D. L. (eds). The emergence of American political issues:The agenda-setting function of the press. St. Paul, MN: West.
Weaver, D. H. (2008). Agenda‐Setting Effects. The international encyclopedia of communication.
Wonneberger, A., & Vliegenthart, R. (2021). Agenda-Setting effects of climate change litigation: Interrelations across issue levels, media, and politics in the case of urgenda against the Dutch government. Environmental Communication, 15(5), 699-714.
[1]. نویسنده مسئول: دانشجوی دکتری مدیریت رسانه ، فرهنگ و ارتباطات، دانشگاه سوره ، تهران، ایران.
m.moradi@soore.ac.ir
[2]. دکترای فلسفه تعلیم و تربیت، پژوهشگر دانشگاه جامع امام حسین (ع)، تهران، ایران.
[3]. Gender Equality
[4]. Child Abuse
[5]. US Women Suffrage Movement
[6]. Touraine, Alain
[7]. Alcohol Prohibition Law
[8]. Academy Awards
[9]. Meyoung lamothe
[10]. Anke Wonneberger
[11]. Rens Vliegenthart
[12]. Dale, E
[13]. Alcohilism
[14]. Baum, M. A., & Potter, P. B.
[15]. Dal Cin, S., Worth, K. A., Gerrard, M., Gibbons, F. X., Stoolmiller, M., Wills, T. A., & Sargent, J. D.
[16]. Happer, C., & Philo, G
[17]. Agenda-setting
[18]. Public debate
[19]. Total Population Sampling
[20]. Plan
[21]. Audience Agenda
[22]. Correlation
[23]. McCombs, M. E.
[24]. Shaw, D. L
[25]. Lippmann,W.
[26]. The world outside and the pictures in our head
[27]. Pseudo-environment
[28]. Cohen, B
[29]. Chapel Hill
[30]. Manheim, J. B
[31]. Agenda-setting system
[32]. Media agenda
[33]. Public agenda
[34]. Policy agenda
[35]. Lang, G. E., & Lang, K.
[36]. Rogers, E. M, & Dearing, J. w.
[37]. Ubtrusiveness
[38]. Need for orientation
[39]. Weaver D. H.
[40]. Relevance of information
[41]. Uncertainty
[42] Funkhouser, G. R.
[43] designated driver
[44] Dry laws
[45] Room, R
[46]. Anti-Saloon League (ASL)
[47]. Johan Edman
[48]. Melvin Defleur
[49]. Robert Sklar
[50]. Ggeoffrey nowell-smith
[51]. روح آزاد
[52]. مطلقه
[53]. در آریزونای قدیم
[54]. سواره نظام
[55]. گرند هتل
[56]. زندگی خصوصی هنری هشتم
[57]. فرشته خیابانی
[58]. شکوه صبحگاهی
[59]. گناه مادلن کلوده
[60]. بالها
[61]. دکتر جکیل و آقای هاید
[62]. ملودی برادوی
[63]. هفتمین بهشت
[64]. طلوع خورشید
[65]. در جبهه غرب خبری نیست
[66]. زن عشوهگر
[67]. بانوی الهی
[68]. دو شوالیه عرب
[69]. دختر بد
[70]. خانه بزرگ
[71]. زنان کوچک
[72]. Absinthe
[73]. Martini
[74]. Punch
[75]. Hock