جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده آمریکا: تقابل راهبردی در منطقه غرب آسیا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه روابط بین الملل، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

چکیده

روابط جمهوری اسلامی ایران و ایالات‌متحده آمریکا بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران یکی از حساس‌­ترین و در عین حال پیچیده‌­ترین نوع روابط کشورها در نظام بین‌­الملل بوده و الگوی رفتاری دو طرف در طی چهار دهه گذشته الگوی تعارضی بوده است. آمریکا در طول دهه­‌های گذشته انواع راهبردها را برای مقابله با جمهوری اسلامی ایران به کار گرفته که یکی از آن‌ها مهار بوده است. بنابراین هدف اصلی در این مقاله بررسی مولفه‌­های تقابل راهبردی آمریکا در قالب راهبرد مهار و سیاست­‌های مقابله‌­ای جمهوری اسلامی ایران است که متناسب با هدف، سئوال اصلی مقاله به این صورت مطرح می­‌شود که راهبرد مهار ایران از سوی آمریکا از چه مولفه­‌هایی برخوردار بوده و چه نتیجه‌­ای داشته است؟ این پژوهش از نوع کیفی و روش انجام آن مطالعه اسنادی مبتنی بر رویکرد توصیفی- تحلیلی می‌باشد، همچنین از منابع کتابخانه‌ای و پویش اینترنتی برای جمع‌آوری داده‌ها استفاده شده است. یافته‌های پژوهش بیانگر این امر است که مهار ایران بعد از انقلاب اسلامی همواره یکی از محورهای اصلی سیاست آمریکا در منطقه غرب آسیا بوده و تحولات منطقه‌­ای در سال‌­های اخیر نشان می­‌دهد راهبرد مهار ایران با شکست مواجه شده و حضور و نفوذ موثر ایران در منطقه نه تنها کاهش نیافته بلکه روز به روز افزایش نیز یافته است.

کلیدواژه‌ها


آدمی، علی؛ دشتگرد، مجید. (1391). ایالات متحده و مهار متخاصمان در چارچوب احاله مسئولیت. پژوهش های راهبردی سیاست، 1(3). 1-28.
اسدی، علی اکبر.(1387). استراتژی مهار ایران؛ ابعاد و چالش های منطقه ای، راهبرد. 45. 207-191.
العماد، عصام. (1384). شیعیان یمن؛ بررسی وضعیت فرهنگی سیاسی. شیعه شناسی. شماره 9.
الهی، همایون. (1384). خلیج فارس و مسائل آن. تهران؛ قومس.
آل سید غفور، سید محسن؛ کاظمی، احسان؛ موسوی دهموردی، سید محمد. ( 1394). تبیین رقابت استراتژیک جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی در یمن. سیاست خارجی. 29(114). 145-167.
باقری، محسن؛ امیدی، علی؛ یزدانی، عنایت الله. (1400). تاثیر محور مقاومت بر عمق استراتژیک جمهوری اسلامی ایران.  مطالعات سیاسی جهان اسلام. 10)38). 66-92.
تلاشان، حسن. (1391). انقلاب اسلامی ایران و تأثیر آن بر تحولات ژئوپلیتیک شیعه در یمن. شیعه شناسی. 10(40). 7-30.
خبرگزاری میزان. (5/4/1400). ارتش آمریکا در بن‌بست مهار قدرت روزافزون پهپاد‌های ایران. قابل دسترسی در:
https://www.mizanonline.ir/fa/news/736280
داوود، محمد؛ اسلامی، محسن؛ داوند، حجت. (1397). تاثیر انقلاب اسلامی بر هندسه قدرت مقاومت اسلامی در غرب آسیا.  مطالعات سیاست جهان اسلام. 7(25). 79-99.
ساجدی، امیر. (1392). بحران سوریه و دخالت  قدرت‌های بیگانه. پژوهشنامه روابط بین‌الملل. 6(24). 157-190.
شیخان، محمد. (1400). احاله مسئولیت مقابله با ایران به رژیم صهیونیستی در خلیج فارس» قابل دسترسی در:
https://farsnews.ir/news/14000809000017
عباسی خوشکار، امیر. ( 31/6/1399). صادرات تسلیحات جمهوری اسلامی ایران؛ فرصت ها و ظرفیت ها، قابل دسترسی در: https://csr.ir/fa/news/1063
عسکری کرمانی، محمد؛ معین آبادی بیدگلی، حسین. ( 1400). بررسی مجموعه امنیتی منطقه غرب آسیا و شناخت ائتلاف ­ها و تهدیدها با تأکید بر نقش ائتلاف محور مقاومت در مناسبات آن مجموعه. مطالعات بیداری اسلامی. 10(20). 127-148
فتحی، محمد جواد؛ عیوضی، محمد رحیم؛ پیرانی، شهره. ( 1401). چشم انداز خروج آمریکا از غرب آسیا در پرتو سیاست راهبردی منطقه ای. ژئوپلیتیک. 18(2). 174-224.
محمدپور، علی؛ عطار، محمد امین. (1396). توزیع فضایی پایگاه های نظامی آمریکا در آسیای مرکزی و منطقه غرب آسیا. مطالعات اوراسیای مرکزی. 10(2). 377-394
مرشایمر، جان. (1398). تراژدی سیاست قدرت های بزرگ. ترجمه غلامعلی چگینی. تهران؛ وزارت امور خارجه.
نوری، علیرضا. ( 1398). مفاهیم مهار و بازدارندگی در روابط روسیه و آمریکا، تاثیر و پیامدها برای ایران. سیاست جهانی. 8(2). ، 247-290.
واعظی، محمود. ( 1389). نقش قدرت های بزرگ در منطقه خلیج فارس و چالش های هژمونی آمریکا. روابط خارجی. 2(6). 47-7.
وزیریان، امیر حسین؛ گل محمدی، ولی؛ علیزاده، علی. (1400). ارزیابی نقش محور مقاومت در بازدارندگی ناهمطراز ج.ا.ایران در برابر سیاست مهار آمریکا. راهبرد دفاعی. 19(74). 114-87.
هاشم پور، پیروز؛ حقیقی، علی محمد؛ زارعی، غفار. (1400). هویت بخشی انقلاب اسلامی ایران به محور مقاومت اسلامی(مطالعه موردی؛ حزب الله لبنان). سپهر سیاست. 8(27) 64-31.
یزدان ­پناه درو، کیومرث، بهادر زارعی و رضا رحیمی. ( 1397). بررسی عوامل ژئوپلیتیکی تمایل آمریکا به شکل‌گیری ائتلاف نظامی عربی در خلیج فارس و آثار آن بر امنیت جمهوری اسلامی ایران. ژئوپلیتیک. 14(50)، 108-83.
یوسفی­ راد، ابراهیم؛ بزرگمهری، مجید. (1400). بررسی مقایسه ­ای سیاست خارجی دولت ­های دمکرات و جمهوری خواه آمریکا در قبال ایران(2001-2020). سیاست خارجی. 35(1). 145-115.
Entessar, N., Afrasiabi, K. (2019). Trump and Iran: From Containment to Confrontation. New York & London: Lexington Books
Guirguis, D. (2011). Egypt after the Revolution: an Early Assessment, Washington: Institute for Near East Policy.
Hajjar, L. (2021). Courting conflict: the Israeli military court system in the West Bank and Gaza (Illustrated ed). University of California Press.
Ibish, H. (2020). The U.S. and Iran Inch toward Confrontation in Iraq", Bloomberg, April 7, 2020. Available at:https://www.bloomberg.com/opinion/articles/2020-04-07/the-u-s-and-iran-are-inching-toward-confrontation-in-iraq
Иванов, О. (2018). Стратегии сдерживания в политике США. Журнал Observer–Обозреватель.8-(343): 12-24.
Kam, E. (2012). The Axis of Evil in Action: Iranian Support for Syria. INSS Insight, No. 372, 1-3.
Katz, B. (2018). Axis Rising, Irans Evolving Regional Strategy And Non-State Partnerships in The Middle East. CSIS: Center For Strategic & International Studies.
Kennan, George F. (1947). The Sources of Soviet Conduct. Foreign Affairs Magazine. 25(4): 566-582
Missile Threat. (2020). Missiles of Iran.  CSIS Missile Defense Project, Retrieved from https://missilethreat.csis.org/country/iran/
Salamé, G. (2019). Remarks of SRSG Ghassan Salamé to the United Nations Security Council on the situation in Libya 29 July 2019. Available at: https://unsmil.unmissions.org/remarks-srsg-ghassan
Shapiro, A. (2010). The Obama Administration's Approach to U.S - Israel Security Cooperation: Preserving Israel's Qualitative Military Edge. Saban Center for Middle East Policy ,July 16.
Sipri. (2020). TRENDS IN INTERNATIONAL ARMS TRANSFERS 2019. Access Date: March: https://www.sipri.org/sites/default/files/2020 -03/fs_2003_at_2019.pdf Sipri. (2020). USA and France dramatically increase major arms exports; Saudi A
Smyth, P., Michetti., Daneils, O. (2017 ). Revolution Unveiled: A closer look at Iran's presence and influence in The Middle East. Atlantic council.September14.
Soufan, A. (2018). Qassem Soleimani and Iran’s Unique Regional Strategy. Combating Terrorism Center, November, Volume 11, Issue 10.
Stratfor Worldview. (2018). The Missile Arsenal at the Heart of the Israeli-Iranian Rivalry. Retrieved from https://worldview.stratfor.com/article/missile-arsenal-heart-israeli-iranian rivalry
Tabatabai, A., Clarke, C. (2019). Iran’s Proxies Are More Powerful Than Ever,Foreign Policy. October 16, 2019.  Available at:https://foreignpolicy.com/2019/10/16/irans-proxies-hezbollah-houthis-trump-maximum-pressure
The National Security Strategy of the United States of America, 2017.
Wezeman, p., kuimova, A., fleurant, A., da silva, D., tian, N., wezeman, S. (2020). TRENDS IN INTERNATIONAL. ARMS TRANSFERS, 2019.SIPRI. Access Date: March: https://www.sipri.org/sites/default/files/2020-03/fs_2003_at_2019.pdf.
Wright, R. (2022). The Looming Threat of a Nuclear Crisis with Iran at: https://www.newyorker.com/magazine/2022/01/03/the-looming-threat-of-a-nuclear-crisis-with-iran