واکاوی جایگاه نوین چین در نظام بین‌‌الملل و تأثیر آن بر هژمونی آمریکا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 نویسنده مسئول: کارشناسی ارشد روابط بین‌الملل، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره)، قزوین، ایران

2 استادیار، گروه علوم سیاسی، دانشگاه آیت‌الله بروجردی، لرستان، ایران

چکیده

پس از دهه‌1980 میلادی، آمریکا با نوعی بحران قدرت و هژمونی مواجه گردیده است و این در حالی است که دهه 1990، آغاز توسعه اقتصادی و قدرت‌یابی چین و شروع فرآیند دستیابی این کشور به موقعیت و نفوذ سیاسی در نظام بین‌الملل است. بحران‌های اقتصادی در نظام سرمایه­داری، این فرصت را برای چین فراهم آورد تا بستر مناسبی برای سرمایه‌گذاری در کشورش ایجاد کند. ازآنجاکه توانایی ایجاد و حفظ رژیم‌ها و معاهدات بین‌المللی جزء جدانشدنی یک قدرت هژمون است، لیکن دولت ترامپ به دلیل منافع کوتاه‌مدت اقتصادی از بسیاری از معاهدات بین­‌المللی خارج شد. این در حالی است که چین به بزرگ‌ترین شریک تجاری برای بسیاری از کشورها تبدیل شده و الحاق این کشور به سازمان تجارت جهانی نیز باعث ارتقای جایگاه این کشور در اقتصاد جهانی شده است. در این راستا، مقاله­ حاضر در پی پاسخ به این پرسش اساسی است که جایگاه نوین چین در نظام بین‌الملل چه تأثیری بر هژمونی آمریکا دارد. پژوهش پیش‌رو در چارچوب نظریه‌ هژمونی رابرت گیلپین درصدد آزمون این فرضیه است که جایگاه نوین چین که ناشی از ارتقای سیاسی و اقتصادی این کشور است، جایگاه هژمونیک آمریکا را به چالش کشیده است و سیاست خارجی نوانزواگرایانه ترامپ نیز این فرآیند را تسریع نموده است. مقاله­ حاضر با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و استفاده از منابع کتابخانه‌ای و اینترنتی، ضمن بررسی عواملی که سبب افول قدرت هژمون می‌شود، به تحلیل جایگاه هر دو کشور پرداخته است.

کلیدواژه‌ها


منابع

فارسی
آهویی، مهدی (1396)، «تحلیلی بر راهبرد اتحادهای آمریکا در خاورمیانه و گزینه‌های محتمل در قبال ایران»، فصلنامه پژوهش‌های روابط بین‌الملل، دوره اول، شماره 23، صص 78 تا 43.
الوند، مرضیه السادات و ابومحمد عسگرخانی (1393)، «کارویژه‌های قدرت نرم در سیاست خارجی چین»، پژوهش‌نامه ایرانی سیاست بین‌الملل، سال 3، شماره 1. صص 25-1.
صادقی، سید سعید (1395)، «افول قدرت آمریکا و نظم جهانی آینده»، اندیشکده راهبردی تبیین ، آبان، صص 1 تا 16 http://tabyincenter.ir/14882
اندیشکده راهبردی تبیین (1397)، «یک‌جانبه‌گرایی ایالات متحده و تأثیر آن در افول هژمونی آمریکا»، مجموعه گزارش‌های راهبردی.
بختیارزاده، محمدجواد (1388)، «بررسی علل و ریشه‌های بحران اقتصادی 2008 آمریکا و ارائه راهکارها»، بررسی‌های بازرگانی، شماره 38، صص 58-50.
بصیری، محمدعلی و همکاران (1391)، «خیزش نظامی چین و چالش‌های پیش روی هژمونی آمریکا»، فصلنامه تحقیقات سیاسی و بین‌المللی، شماره 11، صص 218-189.
بیگدلی، محمدرضا و کابک خیبری (1396)، «تأثیر سیاست خارجی دونالد ترامپ بر مکانیزم امنیت دسته‌جمعی»، فصلنامه مطالعات روابط بین‌الملل، سال 10، شماره 40، صص 38-9.
تقی‌زاده انصاری، محمد (1395)، «چالش ظهور چین و هژمونی آمریکا در پرتو توافق تجارت آزاد فراپاسیفیک»، فصلنامه پژوهشنامه بازرگانی، شماره 81، صص 147-125.
خضری، رویا (1397)، «روابط اتحادیه اروپا با چین در دوران ترامپ»، فصلنامه سیاست خارجی، سال 32، شماره 2، صص 152-131.
رامبا، توماس و نیکولاس بلانچر (1392)، «چین: تجارت بین‌المللی و الحاق به WTO»، ترجمه بابک دائی و محمدامیر کمالی، مجله اقتصادی، شماره‌های 1 و 2، صص 69-82.
رستمی، فرزاد و دیگران (1397)، «تحلیلی بر مناسبات راهبردی اتحادیه اروپا و آمریکا در پرتو توافق هسته‌ای ایران؛ سناریوهای پیش‌رو»، فصلنامه پژوهش‌های راهبردی سیاست، سال 7، شماره 28، صص 265-239.
زمانی، محسن و سید امیر نیاکویی (1398)، «واکاوی عوامل مؤثر بر خروج ایالات متحده آمریکا از برجام»، فصلنامه مطالعات روابط بین‌الملل، سال 10، شماره 40، صص 110-85.
ساعی، احمد و فرزاد پیلتن (1390) «نظریه ثبات هژمونیک، اقتصاد جهانی و تجارت چندجانبه»، فصلنامه تخصصی علوم سیاسی، شماره 16، صص 106-91.
سلیمان‌پور، هادی (1393)، «آمریکا و چین و چشم‌انداز نظام بین‌الملل»، پژوهشنامه علوم سیاسی، سال 9، شماره 3، 143-111.
سلیمان‌زاده، سعید و همکاران (1397)، «راهبرد سیاست خارجی ترامپ: هیبرید نوانزواگرایی – واقع‌گرایی»، فصلنامه مطالعات راهبردی سیاست‌گذاری عمومی، دوره 8، شماره 28، صص 283-269.
سلیمانی، فاطمه (1394)، «استراتژی نظامی جدید چین: ابعاد و پیامدهای منطقه‌ای و بین‌المللی»، معاونت پژوهش‌های سیاسی-حقوقی، دفتر مطالعات سیاسی، شماره مسلسل: 14322.
شفیعی، نوذر و یونس کمالی‌زاده (1389)، «تبیین روابط چین و آمریکا در برابر سازمان همکاری شانگهای؛ بر اساس نظریه موازنه قوای نرم»، مطالعات اوراسیای مرکزی، سال 3، شماره 7، صص 76-51.
شیرخانی، محمدعلی و همکاران (1390)، «بحران اقتصادی 2009-2007 و تضعیف کارویژه دولت رفاه در ایالات متحده آمریکا»، پژوهشنامه علوم سیاسی، سال 6، شماره 3، صص 136-107.
فلاح‌نژاد، علی (1397)، «آمریکا، دموکراسی و خاورمیانه (از 11 سپتامبر 2001 تا دوره ترامپ)»، فصلنامه پژوهش‌های سیاسی جهان اسلام، سال 8، شماره 3، صص 26-1.
قلی‌زاده، عبدالحمید و نوذر شفیعی (1391)، «نظریه سیکل قدرت، چارچوبی برای تحلیل فرآیند افول قدرت نسبی ایالات متحده و خیزش چین»، فصلنامه روابط خارجی، سال 4، شماره 4، صص 168-137.
قنبرلو، عبدالله (1385)، «ثبات هژمونیک در استراتژی اقتصادی-امنیتی آمریکا»، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال 9، شماره 4، صص 899-858.
قنبرلو، عبدالله (1392)، «بنیادهای امنیتی سیاست خارجی چین»، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال 16، شماره 2، صص 152-125.
کرمی، جهانگیر (1385)، «هژمونی در سیاست بین‌الملل؛ چارچوب مفهومی، تجربه تاریخی و آینده آن»، پژوهش علوم سیاسی، شماره 3، صص 27-1.
کرمی، جهانگیر و پریسا شاه‌محمدی (1398)، «هژمونی، ژئوپلیتیک و مناسبات چین-آمریکا»، فصلنامه آسیای مرکزی و قفقاز، شماره 105، صص 160-133.
کولایی، الهه و رضا نیک‌نام (1393)، «چالش راهبردی چین و ایالات متحده بر سر هژمونی جهانی»، فصلنامه پژوهش‌های راهبردی سیاست، سال 3، شماره 11، صص 182-161.
میرترابی، سید سعید و محسن کشوریان آزاد (1399)، «تأثیر خیزش چین بر نظم مالی بین‌المللی»، فصلنامه رهیافت‌های سیاسی و بین‌المللی، دوره 11، شماره 4، صص 171 -141.
وثوقی، سعید و همکاران (1397)، «تأثیر قدرت‌یابی چین بر روابط و رقابت با آمریکا»، فصلنامه پژوهش‌های روابط بین‌الملل، دوره 8، شماره 4، صص 38-7.
یزدان‌فام، محمود (1395)، «سیاست خارجی ترامپ و جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال 19، شماره 4، صص 164-139.
لاتین
Hanson, Philip (2014) The Rise and fall of the Soviet Economy. New York: Routledge.London.
Trump, Donald J. (2017) "Remarks by President Trump on Iran Strategy", The White House, http://WWW.Whitehouse.gov/
 Lorber, Eric B. (November 16 2016), "President Trump and The Iran Nuclear Deal", Foreign policy, http://foreign Policy.com/2016/11/16/
Narrlof, Carla. (2015), "Hegemony, Oxford Bibliographies", Dol: 10.1093/OBO/9780199743292-0122.Availableat: http://WWW.Oxfordbibliographies .com
Schmidt,Brian (2018), "Hegemony:A conceptual and theoretical analysis", research institute. http:// doc-research.org/2018/08/hegemony-conceptual-theoretical-analysis
Kobierecka, Anna ·Michał Marcin Kobierecki (2020), "Coronavirus diplomacy: Chinese medical assistance and its diplomatic implications".International Politics https://doi.org/10.1057/s41311-020-00273-1
Mulakala, Anthea, Ji Hongbo (2020), "Covid -19 and China’s Soft-Power Ambitions". Available At: https://asiafoundation.org/2020/04/29/covid-19-and-chinas-soft-power-ambitions/
Vannarith, Chheang (2021), "Fighting COVID-19: China's soft power opportunities in mainland Southeast Asia" ,Available At:https://asialink.unimelb.edu.au/insights/ fighting-covid-19-chinas-soft-power-opportunities-in-mainland-southeast-asia
Ditching deals has bacome Trump’s main foreign policy", (2017).Washington Post, https://www.washingtonpost.com/news/worldviews/wp/2017/10/13/ditchingdeals-has-become-trumps-main-foreign-policy/
Trump said to be reviewing Trans-Pacific Partnership in trade U-turn(.2018)”The Guardian,,https://www.theguardian.com/world/2018/apr/12/trump-transpacific-partnership-trade-deal-reversal3
Cordsmann,Anthony, (2021), "Learning from the war: "who lost Afghanistan?",versus Learning"why we Lost"" https://www.csis.org/analysis/learning-war-who-lost-afghanistan-versus-learning-why-we-lost
Acharya, Amitav (2018),"The end of American World Order", NewYork Polity
Richter, Felix, (2021), "China Posts Record Growth 12 Months After Historic Slump", https://www.statista.com/chart/17747/china-quarterly-gdp-growth/
BBC (2020), "Coronavirus: US economy shrinks at fastest rate since 2008", Available at: https://www.bbc.com/news/business-52466864
Katharina, Buchholz (May 10.2019), "U.S.-China Trade Deficit Keeps Growing Despite Tariffs", Available At: https://www.statista.com/chart/16629/china-us-trade-deficit-grows/
­Focus Economics (2021), "China Trade Balance March 2021", Available At:  https://www.focus-economics.com/countries/china/news/trade-balance/merchandise-exports-jump-at-a-softer-rate-in-march
Richter, Felix (2019)," U.S. Trade Deficit in Goods Reaches Record High", Available At: https://www.statista.com/chart/17281/us-trade-balance/
Dirzauskaite, Goda, Nicolae Cristinel ilinca (2017), "Understanding “Hegemony” in International Relations Theories", Aalborg University Development and International Realations.Available Athttps://projekter.aau.dk/projekter/files/260247380/Understanding_Hegemony_in_International_Relations_Theories.pdf
Krahmann Elke (2005), "American Hegemony or Global Governance?" Competing Visions of International Security, International Studies Review, vol.7, no.4 (2005) 531-545, which has been published in final form at http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1468-2486.2005.00531.x/abstract
Stokes, D, (2018), "Trump, American hegemony and the future of the liberal international order", International Affairs, This version available at http://hdl.handle.net/10871/31821